അബ്ദുൽ ഖാദിർ അസ്സൂഫി: ആത്മയോഗത്തിൻ്റെ വർത്തമാന ചിത്രങ്ങൾ

ആത്മീയ കൊളോണിയലിസവും, ആഭ്യന്തരവത്കരണവും; ഒമിദ് സാഫിയും ലോറൻസ് വെനൂറ്റിയും ഒന്നിക്കുന്ന ഇടം

റോഡ് ക്രോസ് ചെയ്യാൻ എനിക്ക് ഭയങ്കര പേടിയായിരുന്നു. എങ്കിലും, ഞാൻ പലപ്പോഴും അതിനായി ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഇന്നലത്തെ ഒരു രാത്രിയോടു കൂടി, ഞാനാ ശ്രമത്തെയും കൂടെ ഉപേക്ഷിക്കുകയാണ്.

നാല് മീറ്റർ ദൈർഘ്യമുള്ള ഒരു റോഡ് ക്രോസ് ചെയ്യാൻ ഞങ്ങൾ പാമ്പുകളെടുക്കുന്ന അധ്വാനം ചെറുതൊന്നുമല്ല. ഇഴഞ്ഞു പോകുമ്പോൾ നേർരേഖയിൽ നിന്നും 45-50 ഡിഗ്രി ഒക്കെ തെറ്റിയിട്ടാണ് അപ്പുറത്തെത്തുക. അതിനാൽ, ഞങ്ങൾക്ക് റോഡിൻ്റെ വീതി നാല് മീറ്ററിനേക്കാൾ കൂടുതലാണ്. പകലിൽ പൊതുവെ ഞങ്ങളതിന് തുനിയാറില്ല. രാത്രിയിലും ചിലപ്പോൾ അനിഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നു എന്നതാണ് കഷ്ടം.

പടം പൊഴിക്കാനിരിക്കെ, കൂടുതൽ പരുക്കനായ തൊലിയുമായിട്ടാണ് ഇന്നലെ ഞാൻ റോഡിലിറങ്ങിയത്. ഞാൻ ആദ്യ മീറ്ററിൽ നിൽക്കുമ്പോൾ ഒരു ഭാഗത്തു നിന്നും ഒരു ലക്ഷ്വറി കാർ വന്നു. ഞാൻ പേടിച്ച് അനങ്ങാതെ നിന്നു. ആ കാർ എന്നെ വെട്ടിച്ച് അതിനും എനിക്കും പരിക്കില്ലാതെ കടന്നുപോയി. രണ്ടാമത്തെ മീറ്ററിലും അതേ ദിശയിൽ നിന്നും ഒരു കാർ വന്നു. സമാധാനത്തിൻ്റെ ഒരു ചുവന്ന കാർ. അത് പതുക്കെയായിരുന്നു വന്നുകൊണ്ടിരുന്നത്. എന്നെ കണ്ടപാടെ അതിനു നിർത്താൻ ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടായില്ല. അതും എന്നെ തടസ്സപ്പെടുത്താതെ ഒരു ഭാഗത്തിലൂടെ കടന്നു പോയി.

ആദ്യം വന്ന രണ്ടു വണ്ടികളുടെ എതിർദിശയിൽ നിന്നും, ക്രോധം പിടിച്ച ഒരു വെള്ളക്കാറാണ് മൂന്നാം മീറ്ററിൽ നിൽക്കുമ്പോൾ വന്നത്. പെട്ടെന്ന് മഴ പെയ്തു. വളരെ അടുത്തെത്തിയപ്പോഴാണ് അതെന്നെ കണ്ടത്. അപ്രതീക്ഷിതമായി കണ്ടതും, എന്നെ തട്ടാതിരിക്കാൻ ചില പരാക്രമങ്ങൾ അത് നടത്തി. ആ കാറിൻ്റെ രണ്ടു ചക്രങ്ങൾക്കിടയിൽ അപകടമൊന്നുമില്ലാതെ തന്നെ എനിക്ക് കിടക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നു. പക്ഷേ ആ കാർ ഇളകി മറിഞ്ഞു. അതിൻ്റെ ബ്രേക്കമർന്നു. ഒരു വശത്തേക്ക് ചെരിഞ്ഞു. ചില്ലിലൂടെ എന്തൊക്കെയോ സാധനങ്ങൾ നിലത്തു വീണു. അതുവരെ വന്നിരുന്ന അതേ വേഗത്തിൽ വായുവിലൂടെയും പിന്നെ റോഡിലൂടെയും അത് കുറച്ചു കൂടി ദൂരം സഞ്ചരിച്ചു. അപ്പുറത്തു നിന്നും പതുക്കെ വന്നുകൊണ്ടിരുന്ന ഒരു ലോറിയിൽ ചെന്നിടിച്ച് ആ കാർ നിന്നു. അപ്പോഴേക്കും കാർ പൊളിഞ്ഞില്ലാതായിട്ടുണ്ടായിരുന്നു.

നാലാം മീറ്ററിലേക്ക് തല വെക്കുമ്പോൾ ദൂരെ നിന്നും ഒരു മൂളക്കം കേൾക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ രണ്ടു വണ്ടികൾ വന്ന ദിശയിൽ നിന്നാണ് ശബ്ദം കേട്ടത്. ഒരു നിയന്ത്രണവുമില്ലാതെയാണ് ആ ബൈക്ക് വന്നുകൊണ്ടിരുന്നത്. അതെൻ്റെ വാലിലൂടെ കയറിയിറങ്ങി. വലിയ ശബ്ദത്തോെടെ അത് മറിഞ്ഞു വീണു. റോഡിലൂടെ അല്പ ദൂരം ഇഴഞ്ഞു പോയി. എനിക്ക് നല്ല വേദനയുണ്ടായിരുന്നു. എൻ്റെ വാൽ നിലത്ത് പതിഞ്ഞ് കിടന്നു. അപ്പുറത്തെത്താൻ ഞാൻ പ്രയാസപ്പെട്ടു. നിലത്ത് ഒട്ടിപ്പിടിച്ച എൻ്റെ വാലിനെ ഒരുവിധം ഞാൻ പറിച്ചെടുത്തു. ആ ബൈക്ക് വീണ ഭാഗത്തേക്ക് ഞാൻ നോക്കി. അവിടെ പുക പൊന്തുന്നുണ്ടായിരുന്നു. തീ കത്തുന്നുണ്ടായിരുന്നു. കുറച്ചാളുകൾ ഒരുമിച്ചു കൂടിയിരുന്നു. ഒരു ഹോണിൻ്റെ അമറലും ചില ലൈറ്റുകളും അന്തരീക്ഷത്തിൽ വെറുതെ പരന്നു. നിലത്തു വീണ് കിടന്നിരുന്ന ഒരു ഹെൽമെറ്റ് കറങ്ങിക്കറങ്ങി എൻ്റെ നേരെ തിരിഞ്ഞ് കിടന്നു. ഞാനതിനേയും അതെന്നേയും കുറേ നേരം നോക്കി നിന്നു. കുറ്റിക്കാട്ടിൽ നിന്നും എൻ്റെ മക്കൾ പേടിച്ച് കരയുന്നതിൻ്റെ ശബ്ദം എൻ്റെ ഉടലിൽ തട്ടുന്നത് വരെ ഞാനവിടെത്തന്നെ നിന്നു. അപ്പോഴേക്കും മഴ തോർന്നിരുന്നു.



ഗതികേടുകൾ

അതിവർത്തിയായ ദൈവവും  യുക്തിയുടെ ലോകവും: മാതുരീദിയൻ വായനയിലൂടെ

നഗരങ്ങളുടെ ദില്ലിയും ഗല്ലിക്കാഴ്ച്ചകളും

ആസ്വാദനത്തിൻ്റെ റൂഹ് അഫ്സൻ ചരിത്രം

കമാലിസ്റ്റ് തുർക്കിയിലെ മതേതരത്വ ചിന്തയും സഈദ് നൂർസിയും: ചില ആലോചനകൾ

വിഷാദം നിറഞ്ഞ കാശ്മീരിൻ്റെ പ്രൗഢമായ ചരിത്രത്തിലേക്ക് ശ്രീനഗറിൽ നിന്നുമുള്ള ദൂരം 3.1 കിലോമീറ്റർ മാത്രമാണ്. ശൈഖ് ശാഹെ ഹമദാനിയുടെ പലായനം ഇസ്ലാമിക വ്യാപനത്തോടൊപ്പം കാശ്മീരിൽ കൊണ്ടുവന്ന കലാസാംസ്കാരിക തനിമകളിൽ ഇന്നും ജീവനോടെ നിലനിൽക്കുന്ന നിർമ്മിതിയാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-2-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-569"/></figure> 



പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ് നിർമ്മിക്കുന്നത്. തുടർന്ന് പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ ഖാജാ സനാഉല്ല ഷാൾ മസ്ജിദ് പുതുക്കി പണിയുകയുമുണ്ടായി. ഇസ്ലാമിക ലോകത്തെ പ്രമുഖ സൂഫിവര്യനായ അബ്ദുൽ ഖാദിർ ജീലാനി തങ്ങളുടെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതിനാലാണ് മസ്ജിദിന് കാശ്മീരിൽ മഹാനവർകളുടെ പ്രസിദ്ധമായ നാമം പീർ ദസ്തഗീറ് സാഹിബ് എന്ന് നാമകരണം ചെയ്യപ്പെട്ടത്. കൂടാതെ ഹസ്റത്ത് അലി(റ)യുടെ കൈപ്പടയിലെഴുതിയ ഖുർആനും മസ്ജിദിൽ സൂക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-3-1024x768.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-570"/></figure> 



ഷാഹെ ഹമദാനിയുടെ മദ്ധ്യേഷ്യൻ കലാ കൈമാറ്റത്തിൻ്റെ സുവനീർ ആണ് മസ്ജിദിലെ ഖതംബന്ദ് (Khatamband) സീലിങ്ങും പഞ്ജ്‌റകരി (Panjrakari) കരകൗശല വിദ്യയും. പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കാശ്മീരിൽ എത്തിയെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഖതംബന്ദ് സീലിങ് രീതി ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങളുടെ ദൃശ്യവിസ്മയമാണ്. സങ്കീർണ്ണമായ ജ്യാമിതീയ പാറ്റേണുകൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്ന കരകൗശല വിദ്യയാണ് പഞ്ജ്‌റകരി. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-4-1024x768.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-571"/></figure> 



പേർഷ്യൻ നിർമ്മിതികളിലും കലകളിലും നിറസാന്നിദ്ധ്യമായ വർണ്ണവൈവിധ്യം ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിൻ്റെ വേരുകൾ വഴി വീണ്ടും പേർഷ്യയിലേക്ക് എത്തിക്കുന്നു. പേർഷ്യൻ കലകളിലെ പ്രധാന വർണ്ണങ്ങളാണ് നീല ഓറഞ്ച് തുടങ്ങിയവ. ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിലെ ഇൻ്റീരിയർ വർക്കുകളിൽ നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്നതും ഈ വർണ്ണങ്ങൾ തന്നെയാണ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-5-768x1024.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-572"/></figure> 



കാശ്മീരിലെ മിക്ക ദർഗകളിലും നടന്നു വരാറുള്ള വിശുദ്ധ കർമ്മമാണ് ഇടവിട്ടുള്ള ലങ്കർ വിതരണം. ഒന്നിനു പിറകെ മറ്റൊന്നായി മഹാന്മാരുടെ പേരിൽ മനുഷ്യർ തന്നെ മനുഷ്യന് നൽകുന്ന സ്നേഹം. ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിനോട് ചേർന്ന് ഇളം മധുരമുള്ള മഞ്ഞച്ചോറ് മുതൽ വെട്ടിനുറുക്കിയ ആട്ടിറച്ചി വരെ ലങ്കറായി നൽകപ്പെടുന്നുണ്ട്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-8-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-575"/></figure> 



ഇസ്ലാമിക-ബുദ്ധ-ഹിന്ദു സംസ്കാരങ്ങളുടെ വിഹിതം ആയിട്ടാണ് കാശ്മീരി വാസ്തുവിദ്യ അറിയപ്പെടുന്നത്. വാസ്തുവിദ്യയിലെ ചൈനീസ് പഗോഡ സ്റ്റൈലിലാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. വ്യത്യസ്ത നൂറ്റാണ്ടുകളിലെ സാംസ്കാരിക വൈവിധ്യങ്ങളുടെ അടയാളമെന്നോണം കാശ്മീരിൽ വാസ്തുവിദ്യയും ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദും ചരിത്രത്തിൽ വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നു. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-9-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-576"/></figure>

ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ്: സാംസ്കാരിക സംരക്ഷണത്തിൻ്റെ പ്രൗഢി

മതിലു കീറിക്കേറിയ അയൽവരമ്പിൽ കഠാരയുടെ മൂർച്ച കൂട്ടിയ സമയം അമുസ്ലിമാണെങ്കിലും അയൽവാസിയെ ആദരിക്കണമെന്നോതി മതിലിൻ്റെ മനസ്സലിയിപ്പിച്ചപ്പോഴും,



കുറഞ്ഞു പോയ സ്വർണമാലയെ മാല്യം കഴിച്ചവളുടെ കഴുത്തറുക്കാൻ പോകവെ പരസ്പര വസ്ത്രങ്ങളെന്നു മൊഴിഞ്ഞ് തുന്നിച്ചേർത്തപ്പോഴും,



അധികാര പാദുകത്താൽ നീതിയെ ചവിട്ടിത്താഴ്ത്താനിറങ്ങിയ നേരം നേതാവ് സമൂഹ സേവകനാണെന്നരുളി നീതിയെ നായകനാക്കിയപ്പോഴും,



അസൂയ മേഞ്ഞലയുന്ന മനസ്സിനെ മുലയൂട്ടി, വിഷം ചീറ്റിയപ്പോൾ അപര സ്നേഹം ആത്മ സ്നേഹമെന്നോതി ഹൃദയങ്ങളെ ചേർത്തി വെച്ചപ്പോഴും,



വഴിയെ വിഴുങ്ങി നിൽക്കുന്ന വിസർജ്യങ്ങളെ വിരൽ കൊണ്ട് വലിച്ചെടുത്ത വേള വിശ്വാസ വാക്യമുൽഘോഷിച്ച് വീഞ്ഞ് പകർന്നപ്പോഴും,



പാപപ്പൊത്തിൽ ആത്മനിന്ദക്കൊപ്പം ഭജനയിരുന്ന നിമിഷം ആത്മാവൂർന്നിറങ്ങാനൊരുങ്ങവെ മനസ്താപമെത്രേ ദൈവപ്രീതിയെന്ന് ചൊല്ലി വെളിച്ചം വിതറിയപ്പോഴും



പച്ചനാമ്പിൻ്റെ ഇളം ഞരമ്പുകൾ മുറിച്ച്, നീരിൻ്റെയറ്റം നീക്കി മാറ്റുമ്പോൾ സ്തുതിഗീതികളാണ് പച്ചിലകളെന്ന് കൽപിച്ച് മനസ്സിലെ പായലു നീക്കിയപ്പോഴും,



പ്രവാചകൻ വന്നിരുന്നു. അന്നേരം, പ്രാണനറ്റു വീഴുന്ന ഇരുളിനെ നോക്കി വെളിച്ചം മന്ദഹസിക്കാറുണ്ട്. സാക്ഷയിട്ടടച്ച ഹൃത്തിൽ, വരമ്പുപാകിയ മേനികളിൽ ആകാശം പെയ്തിറങ്ങാറുണ്ട്. വാക്കൊട്ടി നിൽക്കുന്ന വരികൾക്കിടയിൽ അർത്ഥം ജനിക്കാറുണ്ട്.



പ്രവാചകൻ വന്നുകൊണ്ടേയിരിക്കുകയാണ്…

പ്രവാചകൻ വരുന്ന നേരം

സീറ ലിറ്ററേച്ചറിലെ സ്രോതസ്സുകളും ഓറിയൻ്റൽ വായനകളും

തീവ്രവാദ വിരുദ്ധതയും ആഗോള സുരക്ഷയും എന്ന വിഷയത്തെ കൃത്യമായി അവലോകനം ചെയ്യുകയാണ് Counterterrorism and Global Security - Genesis, Responses and Challenges എന്ന കൃതി. പ്രസ്തുത കൃതിയുടെ എഡിറ്റർമാരിൽ ഒരാളും JNU വിൽ നിന്ന് “അന്താരാഷ്ട്ര തർക്ക പരിഹാരത്തിൻ്റെ ഇസ്ലാമിക മാനം; ഫലസ്തീൻ ഇസ്റായേൽ സമാധാന പ്രക്രിയയിലെ ദൈവ ശാസ്ത്ര സംവാദങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ” എന്ന വിഷയത്തിൽ ഡോക്ടറേറ്റ് നേടുകയും ചെയ്ത ഡോ.ഷമീർ മൊടോങ്ങലാണ് നമ്മോട് കൂടെയുള്ളത്. 9/11 ന് ശേഷം ഉടലെടുത്ത തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ പോരാട്ടങ്ങളുടെ അനന്തര ഫലങ്ങളും നിലവിലെ നയനിലപാടുകളിലെ പരാജയവും തുറന്ന് കാണിക്കുന്ന ഡോ: ശമീർ മോടോങ്ങൽ  പാശ്ചാത്യ ആഖ്യാനങ്ങൾക്ക് ബദലായി ഏഷ്യൻ വീക്ഷണങ്ങൾ ആവിഷ്കരിക്കേണ്ട ആവശ്യകതയെ കുറിച്ചാണ് വിചാരപ്പെടുന്നത്.

Counterterrorism and Global Security

ഇറ്റാലിയൻ മെഡിവലിസ്റ്റ്, സെമിയോട്ടീഷ്യൻ, തത്വചിന്തകൻ, സാഹിത്യനിരൂപകൻ, നോവലിസ്റ്റ്, അധ്യാപകൻ എന്നീ നിലകളിൽ പ്രസിദ്ധനാണ് ഉംബെർതോ എക്കോ. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ബൗദ്ധിക വ്യവഹാരങ്ങളിലും സാഹിത്യ ലോകത്തും തന്റെതായ ഇടം കണ്ടെത്തിയ അതുല്യ പ്രതിഭ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതതവും ഐഡിയാസും Concise Intros പരിചയപ്പെടുത്തുന്നു

Concise Intros 01 : Umberto Eco


നോവലിസ്റ്റ്, കവി, സാഹിത്യ നിരൂപകൻ, പെരിപതെറ്റിക്, ഭാഷ പരിഷ്കാർത്താവ് എന്നീ നിലകളിൽ വിഖ്യാതനായ ഐറിഷ് നോവലിസ്റ്റ് ജെയിംസ് ജോയ്സിയിലൂടെയാണ് ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സാഹിത്യ പരിസരങ്ങൾ ലോകം വായിച്ചെടുത്തിട്ടുള്ളതെന്ന് പറയാം. മോഡേണിസ്റ്റ് അവന്റ് - ഗാർഡ് പ്രസ്ഥാനത്തിന് അനുസ്യൂതം സംഭാവന ചെയ്ത അദ്ദേഹം Interior Monologue, Stream of Consciousness, Epiphony എന്നീ മൂന്ന് നരേറ്റീവ് ആശയധാരകളെ വികസിപ്പിച്ചു.



ശബ്ദം: ഇയാസ് സുലൈമാൻ

Concise Intros 02: James Joyce

അറബി മലയാളം; പുതുലിപിയുടെ രൂപീകരണ പശ്ചാത്തലങ്ങൾ

കോഴിക്കോടും കായൽപട്ടണവും: ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ രണ്ട് മധ്യകാല തുറമുഖങ്ങൾ

മലബാറും സമുദ്രാനന്തര സമ്പർക്കങ്ങളുടെ ബഹുമൊഴി സ്വത്വരൂപീകരണവും

ഉച്ച വെയിൽ തട്ടി പരിപ്പ് ഉണങ്ങാൻ തുടങ്ങിയിരുന്നു. സാമ്പാറിന്റെ കഷ്ണങ്ങൾ അരി മില്ലിലെ ഗ്രൈന്ഡറിൽ ചതയുന്ന നെൽകതിർ പോലെ ചതഞ്ഞു. സഹദേവൻ ഉണർന്നു. ചുമരിന്റെ അറ്റത്ത് കീറിവെച്ച ഭാഗത്തിലൂടെ അവൻ ലോകത്തിന് പുറത്തുള്ളതിനെ കണ്ടു. പുതിയ ലോകം കൈപിടിയിലായതിന് ശേഷം അവൻ ലോകത്തിന് പുറത്തുള്ളതിനെ ശ്രദ്ധിക്കാറേ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്നാൽ അന്ന്, അവനത് ശ്രദ്ധിച്ചു. 



ആണിയിൽ നിന്നൊരു മോചനം ലഭിക്കാനായി ചുമരിൽ ആണിയിലേറ്റപ്പെട്ട കലണ്ടറിലെ ബാക്കിയുള്ള ദിനങ്ങൾ കൂടെ വ്യഗ്രത കാണിച്ചു. കലണ്ടറിൽ മെയ് മാസമേ ആയിട്ടുണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. അതു വഴി നീങ്ങിയ ഉറുമ്പ് തല കറങ്ങി വീണു. വർഷാവസാനം നൽകേണ്ട ചുങ്കം, മാസം തെറ്റി ഇന്നലെയാണ് മൂപ്പന് കൊടുത്തത്. പിന്നീട് ആ ഉറുമ്പിനെ തേടി ആരും വന്നില്ല. വീണിടം ഒരു തരം മണ്ണ് കട്ട പിടിച്ചു. മരിച്ച ജീവികൾ കാലക്രമേണ മണ്ണായി തീരുമത്രെ. 



വീട് അണിഞ്ഞൊരുങ്ങി. വീട്ടുകാരെ കാക്കാതെ. മരണം നടന്ന വീട്ടിൽ ജനനം നടന്നാൽ വീട്ടുകാർ ഏത് ആഘോഷിക്കും? മരണമോ ജനനമോ? അവിടെയും സംശയമായി. മകളുടെ മകൻ കാലനോ? അമ്മയുറുമ്പ് കാലത്തെ ശപിച്ചു. മരിച്ചു പോയ അച്ഛനുറുമ്പ് മീതെ നിന്നും, കാലമാകാതെ ചുങ്കം കൊടുത്ത വിഡ്ഢിയായ തന്നെത്തന്നെ ശപിച്ചു. അവസാനം ആ കുഞ്ഞും അച്ഛനായി, അച്ഛച്ഛനായി, അങ്ങനെ അങ്ങനെ..! 



അച്ഛച്ഛനിൽ നിന്ന് കേട്ടറിഞ്ഞ പഴയ ലോകം മാത്രമേ പുതിയുറുമ്പ് കണ്ടുള്ളൂ. സഹദേവന്മാർ കണ്ട പുതിയ ലോകം കാണാൻ അവന് കൊതിയായി. അപ്പോഴേക്കും തിരി കത്തിച്ച് വെച്ച ചില്ല് കൂടിനുള്ളിലേക്ക് സഹദേവൻ വലിഞ്ഞു കേറിയിരുന്നു. പകരം മറ്റൊരു ദേവൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു. ഉറുമ്പ് പതിയെ അയാളുടെ കാലിലൂടെ കയറി. തലയിൽ കയറി പുതിയ ലോകത്തിലേക്ക് കടക്കാൻ തുനിഞ്ഞു. പക്ഷേ, ക്രൂരനായ ദേവൻ പുതിയ ലോകത്തെ വീക്ഷിക്കാതെ പഠേന്ന് നിലത്തു വീണു. ആകസ്മികം. നൂറായിരം സ്വപ്നങ്ങളോടെ, യുഗാന്തരങ്ങളെ പേറുന്ന ബീജത്തുള്ളികളുമായി ആ വീഴ്ച്ചയിൽ ആ ഉറുമ്പും മൃതിയടഞ്ഞു.

ഉറുമ്പ് പറഞ്ഞ കഥ

പ്രൊപഗണ്ട: എഡ്വേർഡ് ബെർണായിസിൻ്റെ മാധ്യമ വികൃതികൾ

മഹത്തായ പാൻ്റമിക് നോവലുകൾ നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നത്

മുഹിയുദ്ദീൻ മാലയും ലിപിയുടെ ഉത്ഭവവും

പലസ്തീൻ -ഇസ്രയേൽ; ഭക്ഷണങ്ങളിലെ  കൊളോണിയൽ കടന്നുകയറ്റങ്ങൾ

പോർച്ചുഗീസ് ആഗമനം; കോഴിക്കോടും കായൽപട്ടണവും

ഖാദി മുഹമ്മദും സമീപനങ്ങളിലെ  സാമൂഹികതയും

ഹുസ്നുൽ ജമാലിൻ്റെ ശൃംഗാരവും വൈദ്യരെന്ന സൂഫിയും

ഖുർആനിക സൗന്ദര്യം; അതിസാഹിത്യവായനയുടെ അനിവാര്യതകൾ

മഹത്തരമായ മധ്യകാല മുസ്‌ലിം ലൈബ്രറികൾ

ഹാജിയുടെ ആത്മാവും മുഹമ്മദ് കൃപോയുടെ തീർത്ഥാടന വഴികളും

ഫുതൂഹ് അൽ ഹറമയ്നി;  ഇസ്ലാമിക തീർത്ഥാടനങ്ങളും ടോപോഗ്രഫിയും 

സഞ്ചാരികളുടെ വഴിക്കുറിപ്പുകളും തിരിച്ചറിവുകളും

ഗോൾസിയർ (Ignaz Goldziher) മുതൽ ജോസഫ് ശാഖ്ത് (Joseph Scchaat) വരെയുള്ള ആദ്യകാല പഠനങ്ങളും പിന്നീട് ജെയ്ൻബോളിലൂടെ (Juynboll) ഹറാൾഡ് മോഡ്സ്കി ( Harald Motzki), ജോനാഥൻ ബ്രൗൺ (Jonathan Brown) എന്നിവരിൽ എത്തിനിൽക്കുന്ന പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് വായനയുടെ ശ്രദ്ധാബിന്ദുവും തിരുമൊഴികളുടെ ആധികാരികതയെ കുറിച്ചായിരുന്നു. ഹദീസിൻ്റെ ആധികാരികതയെ കുറിച്ചുള്ള അത്തരം ചർച്ചകൾ വ്യത്യസ്തങ്ങളായ രൂപകൽപ്പനകളിൽ അനവധി വ്യാഖ്യാനങ്ങളിലായി കഴിഞ്ഞ രണ്ടു നൂറ്റാണ്ട് കൊണ്ട് പാശ്ചാത്യലോകത്ത് വികസിച്ചു വന്നു. തിരുനബിയുടെ വാക്കുകൾ എങ്ങനെയാണ് ലോകത്തിൽ കൈമാറ്റം ചെയ്തു വന്നതെന്നും ഇസ്ലാമിക ചരിത്രത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി അവകൾ എങ്ങനെയാണ് നിലനിന്നതെന്നും തുടങ്ങിയ ചർച്ചകൾ മാത്രമായിരുന്നു പ്രധാനമായും അവയിൽ നിഴലിച്ചു നിന്നിരുന്നത്. ജോർജ് മക്ദിസി (George Makdisi), റിച്ചാർഡ് ബുള്ളിയേറ്റ് (Richard Bulliet) തുടങ്ങിയവരുടെ ചർച്ചകൾ ഹദീസുകളെ ഒരു രണ്ടാംതര സ്രോതസ്സായിട്ടായിരുന്നു അഭിമുഖീകരിച്ചത്. വളരെ നിഷ്പക്ഷമായി ഹദീസ് സാഹിത്യത്തെ സമീപിച്ച ഗവേഷകരുമുണ്ട് :- ഗ്രഗർ ഷോളർ (Gregor Scheoler), ഹറാൾഡ് മോഡ്സ്കി ( Harald Motzki) തുടങ്ങിയവരുടെ പഠനങ്ങൾ അത്തരം സ്വഭാവമുള്ളതാണ്. എന്നാൽ ഗാരറ്റ്. എ. ഡേവിഡ്സൺ രചിച്ച Carrying on the tradition; a social and intellectual history of Hadith transmission across thousand years എന്ന പുസ്തകം പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് പഠനങ്ങളെ ഒരു പുതിയ വഴിത്തിരിവിലേക്ക് കൊണ്ടുവരികയാണ്. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ രൂപം, പ്രത്യയശാസ്ത്രം, കാരണങ്ങൾ, മാധ്യമങ്ങൾ, വ്യത്യസ്ത തരങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സാഹിത്യപരവും ആന്തരികവുമായ അനല്പമായ ചർച്ചകൾ പങ്കിടുന്ന ആദ്യത്തെ പടിഞ്ഞാറൻ പഠനമായി നമുക്കിതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കാം. ഹദീസുകളുടെ അന്തസത്തയെയാണ് ഡേവിഡ്സൺ അക്കാദമിക ലോകത്ത് പരിചയപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. സാഹിത്യ മേഖലയിലെ ഹദീസുകളുടെ പ്രാതിനിധ്യം അക്കാദമിക തലത്തിൽ വായിക്കാൻ വളരെ വൈകി എന്നു വേണം മനസ്സിലാക്കാൻ. 



ഡേവിഡ്സൺ തൻ്റെ ആശയങ്ങളും അവയുടെ ഉത്ഭവവും, ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രാത്മക വംശാവലിയും വ്യത്യസ്തങ്ങളായ വിഭാഗങ്ങളിലെ പരിണാമവും അവതരിപ്പിക്കുവാൻ ഇബ്നു സലാഹിന്റെ മുഖദ്ദിമ പോലെയുള്ള മധ്യകാല മുസ്ലിം പണ്ഡിതരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ മാത്രമല്ല അവലംബമാക്കുന്നത്. ഒഡിഷനുകൾ (audition), ബയോഗ്രഫിക് ഗ്രന്ഥങ്ങൾ (Tabaqat), കയ്യെഴുത്തുപ്രതികൾ, കാറ്റലോഗുകൾ, ഹദീസ് നിവേദനത്തിൻ്റെ ഇജാസത്തുകൾ തുടങ്ങിയ വിവിധങ്ങളായ സ്രോതസ്സുകളാണ് ഡേവിഡ്സൺ മുന്നോട്ട് വെക്കുന്നത്. വളരെ കൃത്യമായ വിശകലനം നൽകുക വഴി തൻ്റെ രചന അനുവാചകർക്ക് ഹൃദ്യമായ രീതിയിലാണ് അദ്ദേഹം രചിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഏഴോളം അധ്യായങ്ങൾ അടങ്ങുന്ന അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പുസ്തകത്തെ പ്രധാനമായും മൂന്നു ഭാഗങ്ങളായി തിരിക്കാം. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ കാലക്രമാനുസരത്തിലാണ് അവകൾ തരംതിരിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഹദീസുകളെ സംരക്ഷിക്കാൻ വേണ്ടിയായിരുന്ന ആദ്യകാലം മുതൽ ഹദീസ് ശൃംഖലയെ സംരക്ഷിക്കാൻ വേണ്ടിയുള്ള പിൽക്കാല വിവരണങ്ങളും അതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. മുസ്ലിം നാഗരികതയെ മനുഷ്യചരിത്രത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി നിലനിർത്തുന്ന ഹദീസ് ശൃംഖലകളെ സംരക്ഷിക്കൽ ഒരു വലിയ ഘടകം തന്നെയായിരുന്നു. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ പരിണാമവും ശൃംഖലയുടെ പരിവർത്തന ഘട്ടങ്ങളുമാണ് ആദ്യഭാഗത്ത് ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. തികഞ്ഞ ഭക്തിയുടെയും ആത്മീയ ഉത്തേജനത്തിന്റെയും മാധ്യമമായിട്ടാണ് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തെ ആദ്യ കാലത്ത് മുസ്ലിം സമൂഹം സമീപിച്ചിരുന്നത് എന്ന് ഒന്നാം അധ്യായത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. കൂടാതെ ഹദീസ് ക്രോഡീകരണ കാലത്തിൻ്റെ തുടക്കത്തിൽ ഉണ്ടായ ഹദീസ് നിവേദന രീതി കാലഹരണം ചെയ്യപ്പെട്ടു പോകുമോ എന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംവാദങ്ങളും കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നുണ്ട്. രണ്ടാമത്തെ അധ്യായത്തിൽ ഹദീസ് ക്രോഡീകരണാനന്തരം നിലവിൽ വന്ന മാറ്റങ്ങളും ഇസ്നാദിൻ്റെ ഉപയോഗവും സാധ്യതകളുമാണ് പരിചയപ്പെടുത്തുന്നത്. ഹദീസ് നിവേദനത്തിനായി ഇജാസത്തുകൾ വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നത് ഈ കാലയളവിലാണ്. ക്രോഡീകരണാനന്തര സംസ്കാരത്തിൽ (Post Canonical Culture) ഇജാസത്തുകൾ എങ്ങനെയാണ് പ്രവർത്തിക്കുന്നതെന്നും ഇജാസത്ത് സ്വീകരിക്കൽ ഒരു പുണ്യകർമ്മമായും ഭക്തിയുടെ ഭാഗമായും മാറുന്നതും ഡേവിഡ്സൺ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. രണ്ടാം ഭാഗത്തിലെ അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രധാനമായും രണ്ട് വിഭാഗം ടെസ്റ്റുകളെ കുറിച്ചാണ് ഡേവിഡ്സൺ സംസാരിക്കുന്നത്. ഒന്ന്, ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങൾ ഉദാ:-40 ഹദീസുകളുടെ സമാഹാരങ്ങൾ, രണ്ട്, കാറ്റലോഗ് രചനകൾ. ഇവ രണ്ടും ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ വേഗതയെ എങ്ങനെയാണ് സ്വാധീനിച്ചതെന്നും നേരിട്ട് ക്ലാസുകളിൽ പങ്കെടുക്കാതെ തന്നെ ഇജാസത്തുകൾ മുഖേന ആളുകളിലേക്ക് ഹദീസുകൾ വ്യാപിച്ചതിനെ കുറിച്ചുമാണ് ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. അവസാന ഭാഗത്തെ അധ്യായങ്ങളിൽ ആധുനിക കാലത്ത് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ സാധ്യതകളും അതിനെതിരെയുള്ള ഉൽപതിഷ്ണുക്കളുടെ ആശയങ്ങളെയുമാണ് അവലോകനം ചെയ്യുന്നത്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2022/08/photo_2022-08-21_12-25-16-1.jpg" alt="" class="wp-image-764"/></figure> 



മതനവീകരണ ശ്രമങ്ങളുടെ ഭാഗമായി എല്ലാ വിശ്വാസങ്ങളെയും യുക്തിയുടെ മാപ്പിനി വെച്ച് അളക്കുന്ന ഇത്തരം ബിദഈ ആധുനികവാദികളുടെ ശ്രമങ്ങൾ എങ്ങനെയാണ് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തെ സ്വാധീനിച്ചതെന്നും ലേഖകൻ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ടു തന്നെ ആധുനിക കാലത്ത് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെയും മറ്റു സ്വിഹാഹ് ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെയും ഇജാസത്തുകൾ കൈമാറുന്നതിൽ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ മാറ്റങ്ങളും ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ഇജാസകളും സമാഅകളും ആധുനികതയുടെ തുടക്കത്തിൽ ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിൽ സജീവമായിരുന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ പരിണാമത്തിലെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായുള്ള സ്വാധീനങ്ങളായി ഗണിക്കപ്പെടുന്നു.
 


ഈ പുസ്തകത്തിൻ്റെ പ്രധാന ഉള്ളടക്കം ഹദീസ് ക്രോഡീകരണാനന്തരം മുതൽ നവീകരണഘട്ടം വരെയുള്ള കഴിഞ്ഞ ആയിരം വർഷങ്ങളിലെ ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രമാണ്. ഈ ചരിത്രം മനുഷ്യ ചരിത്രത്തിലെ കേവലം ഒരു അദ്ധ്യായം മാത്രമല്ല, മറിച്ച് വളരെ സൂക്ഷ്മമായ കണ്ണികൾ കൊണ്ട് കോർത്തിണക്കപ്പെട്ട സുന്ദരമായ മുസ്ലിം പാരമ്പര്യത്തിന്റെ കൂടി അടയാളമാണ്. ഇസ്നാദ് എന്ന ആശയം ക്രോഡീകരണാനന്തരം കാലഹരണം ചെയ്യപ്പെട്ടു പോയിട്ടില്ലെന്നും അവ ഇന്നും പ്രവാചകരിലേക്കുള്ള ജീവിക്കുന്ന ലിങ്കുകളായി വർത്തിക്കുന്നുവെന്നും ഡേവിഡ്സൺ വരച്ചുകാട്ടുന്നു. തന്റെ പുസ്തകത്തിൽ പ്രധാനമായും ആധുനിക ഹദീസ് പണ്ഡിതരിലെ അൽബാനിയുടെ സ്വാധീനത്തെ കുറിച്ച് ഡേവിഡ്സൺ സംസാരിക്കുന്നുണ്ട്. അൽബാനിയുടെ ഹദീസ് ക്ലാസുകൾ തൻ്റെ കേൾവിക്കാരെ ടെക്സ്റ്റുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിൽ മാത്രമാണ് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത്. മറിച്ച് ഹദീസ് കൈമാറ്റം ചെയ്തു വന്ന കണ്ണികളിലെ നിവേദകരുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിൽ അൽബാനി താൽപര്യം കാണിക്കുന്നില്ലെന്നും ഡേവിഡ്സൺ ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. ആധുനിക കാലത്ത് ഇജാസ സമ്പ്രദായത്തിന് വലിയ ആഘാതം സൃഷ്ടിക്കാൻ ഇത് കാരണമായിട്ടുണ്ടെന്നും അദ്ദേഹം വിലയിരുത്തുന്നു. മുസൽസലാത്ത് പോലെയുള്ള ഹദീസ് ശാഖയിൽ വളരെ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഇന്തോനേഷ്യൻ പണ്ഡിതൻ യാസീൻ അൽ ഫാദാനിയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഡേവിഡ്സൺ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ അതേ സമയം ആധുനിക ഹദീസ് ലിറ്ററേച്ചറിൽ മഹത്തായ സംഭാവനകൾ നൽകിയ ടർക്കിഷ് പണ്ഡിതൻ നൂറുദ്ദീൻ അൽ ഇസ്റിനെ പോലെയുളള പണ്ഡിതരെ പരാമർശിക്കാതെ പോയത് സങ്കടകരമാണ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2022/08/photo_2022-08-21_09-41-46.jpg" alt="" class="wp-image-765"/></figure> 



എന്തുകൊണ്ട് ഞാൻ എന്നും ഹദീസ് പണ്ഡിതരായി നിലകൊള്ളുന്നു? ഹദീസ് പണ്ഡിതനായിരിക്കുക എന്നതിൻ്റെ വിവക്ഷ എന്താണ്? ഹദീസുകൾ കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഇജാസകൾ എല്ലാവർക്കും സ്വീകരിക്കാമോ? അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അഭിപ്രായങ്ങളും സംവാദങ്ങളും എന്താണ്? ക്രോഡീകരണാനന്തര കാലത്തെ ഇജാസകൾക്ക് അത്തരത്തിലുള്ള നിബന്ധനകൾ ആവശ്യമാണോ? എന്ന് തുടങ്ങി ഒട്ടനവധി ചോദ്യങ്ങൾക്കുള്ള മറുപടിയും പരിഹാരവും ഡേവിഡ്സൺ ഉൾക്കൊള്ളിക്കുന്നുണ്ട്. ഇജാസകൾ കേവലം ഒരു ഐഡന്റിറ്റി മാത്രമല്ല, പണ്ഡിതോചിതമായ നിലവാരത്തിന്റെയും ധാർമികമായ മൂല്യങ്ങളുടെയും അംഗീകാരം കൂടിയാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ അവകൾ സ്വീകരിക്കുന്നവർ അതിന് അർഹരാകണമെന്ന് ഡേവിഡ്സൺ ഊന്നിപ്പറയുന്നുണ്ട്. Carrying on the tradition എന്ന കൃതി ഹദീസ് സാഹിത്യത്തിൻ്റെ വളരെ വിപുലമായ അർത്ഥതലങ്ങളെയാണ് ആധുനിക ലോകത്തിന് പരിചയപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. ഹദീസ് കൈമാറ്റ ചരിത്രത്തെ നൂതന രീതിശാസ്ത്രമുപയോഗിച്ച് കൊണ്ട് അവതരിപ്പിച്ച ഈ കൃതി പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് സമീപനങ്ങൾക്ക് പുതിയ ഉൾക്കാഴ്ച നൽകുമെന്നതിൽ സംശയമില്ല. ഇനിയും ഇത്തരത്തിലുള്ള നല്ല സംഭാവനകൾ പടിഞ്ഞാറൻ ലോകത്തു നിന്ന് ഉണ്ടാകട്ടെ എന്ന് നമുക്ക് പ്രത്യാശിക്കാം.

ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രം; ക്രോഡീകരണാനന്തര കാലത്തെ ആയിരം വർഷങ്ങൾ

ആത്മീയതയുടെ തിരസ്കാരവും ആധുനികതയും; ബിഹേവിയറൽ സൈക്കോളജി വരെ എത്തി നിൽക്കുമ്പോൾ

ലിബറൽ ദാർശനികതയുടെ അക്കാദമിക ആരോപണങ്ങൾ

രണ്ടു തുള്ളികൾ പതിയെ ഒലിച്ചിറങ്ങുന്നു. ചെറുതല്ലാത്ത രണ്ടേ രണ്ടു തുള്ളികൾ. കഴിഞ്ഞ രാത്രിയിൽ പെയ്ത മഴയിലായിരുന്നു അവ രണ്ടും ജനിച്ചത്. 'ഹ' എന്നായിരുന്നു രണ്ടുപേരുടെയും പേര്. സൗകര്യത്തിനായി ഒരാളെ ഏഹ എന്നും ഒരാളെ ബീഹ എന്നും വിളിക്കുന്നു. ഏഹയും ബീഹയും പരസ്പരം മുമ്പ് കണ്ടിട്ടില്ല. ആദ്യമായി ഇന്നലെ കണ്ടു. പിതാക്കൾ മുമ്പ് ചെയ്തത് പോലെ അവരും ഒരാളെയെങ്കിലും തേടുന്നു. ഒന്നിച്ചു മരിക്കാൻ മാത്രം. ജീവിക്കാൻ അവർക്കിടയിൽ ധാരാളമായി പലതുമുണ്ടെങ്കിലും, സമയമുണ്ടാവാറില്ല. സമയത്തെ ഓർക്കാറുമില്ല. ഒരിക്കലും ഓർക്കപ്പെടാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത നിസ്വാർത്ഥനാണ് സമയം. "സമയമെടുക്കാതെ ജീവിക്കൂ" സമയം പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കും. "നീയെന്തേ ധൃതിപ്പെട്ട്?" "ഒന്നുല്ല" "പിന്നെന്തേ പായുന്നത്" " ഒന്നുല്ല" ഏഹയും ബീഹയും പരിചയപ്പെട്ടു. സാവധാനം, സാവധാനം, ചില്ലുപാളിയുടെ മിനുസമുള്ള ചർമത്തിലൂടെ രണ്ടുപേരും കഥ പറഞ്ഞിഴഞ്ഞു തുടങ്ങി. "ഞാനിന്നലെ ഒരു സ്വപ്നം കണ്ടു" "ഇന്നലെയോ" "ആ.." [ തിരുത്ത്: ഏഹയും ബീഹയും കഴിഞ്ഞ രാത്രിക്കു മുമ്പേ ഉണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷെ, ജനിച്ചിട്ടില്ലായിരുന്നു. നിസ്സംശയം, സധൈര്യം ഞാനിത് അറിയിക്കുന്നു ] എന്റെ ഊഴമായപ്പോൾ ഞാനും മേഘത്തിൽ നിന്ന് ചാടിയിരുന്നു. ഒരു വിഷയത്തിൽ വല്ലാതെ ചിന്തിച്ചും ചിരിച്ചും നടക്കുമ്പോഴായിരുന്നു ചാടാനുള്ള ഉത്തരവ് വന്നത്. അഗാധമായ ഒരു ഗർത്തത്തിലേക്ക്, അത്യാവേശത്തോടെ, കൂർത്ത്കൂർത്ത്, പാഞ്ഞു വരുമ്പോൾ കൂടെ ഒരുപാടു പേരുണ്ടായിരുന്നു. എല്ലാം 'അപരിചിതർ'. മിണ്ടാനാരും താല്പര്യപ്പെടാത്ത ഭാവത്തിലായിരുന്നുവെന്ന് എനിക്ക് ബോധ്യപ്പെട്ടതിനാൽ ഉറങ്ങാൻ തന്നെ തീരുമാനിച്ചു. കടലിന്റെ അസ്ഥിവാരത്തിനു മുകളിലൂടെ ചോരയും തീയും തുപ്പിത്തുപ്പി വലിയൊരു തീക്കടൽ ഓളംകാട്ടി വരുന്നു. കരയിൽ ചൂടേറാനും തുടങ്ങി. ഞാനും നീയും മാത്രമായിരുന്നില്ല, പേരറിയാത്ത പലരും കടപ്പുറത്ത് കണ്ണൊലിപ്പിച്ചു ആ കാഴ്ച നടുക്കത്തോടെ നോക്കി നിന്നു. നിസ്സഹായത (നോട്ടം/തേട്ടം) നിസ്സഹായത (ചോദ്യം/ഉത്തരം) വികാരഭരിതം (ഉലകം) ആ നൈമിഷിക സങ്കോചത്തിൽ നിന്ന് ഞെരിപിരി കൊണ്ട്, ഞെട്ടറ്റുവീണ് ഉണർച്ച കിട്ടി. ഏഹയുടെ മുഖം വിവർണവും വിരൂപവുമായി മാറി. ബീഹ, സ്വപ്നത്തിന്റെ ഉപരിതലം കേട്ട് അകക്കാമ്പ് തേടി. അടുത്തടുത്തുള്ള പൊട്ടുതുള്ളികളെ കൂട്ടിപ്പിടിച്ച് ഏഹ വീണ്ടും വിരൂപമായി. "നിനക്കെന്തെങ്കിലും പിടികിട്ടിയോ?" "ഇല്ല" "മ്മ്മ്" സൂര്യൻ ഉടലു കുടഞ്ഞ് ശരിയായി നിന്നു. ചില്ലുപാളിയിലും മറ്റൊരു സൂര്യൻ ജ്വലിച്ചു. ആകമാനം ചിതറി പൂണ്ട മഴനൂലുകൾ പുളഞ്ഞുപുളഞ്ഞു. പുളിനഗോളങ്ങളുടെ ഇലാസ്തികഭാവം ചൂഴ്ന്ന് വെളിച്ചം കിനിഞ്ഞിറങ്ങി. "ഒരു മീറ്റർ ദൂരം മാത്രമേ നമ്മളിനി തമ്മിൽ കാണൂ" ഏഹയുടെ നിരാശഭാവം ബീഹ ശ്രദ്ധിച്ചു. "അതായത് ഒരു മീറ്റർ ആയുസ്സ് മാത്രം, അല്ലേ" ബീഹയും നിരാശയിൽ കൂടി. ഏഹയും ബീഹയും പതിഞ്ഞിറങ്ങിക്കൊണ്ടിരുന്നു. തണുപ്പിലും ചൂടിലും തേഞ്ഞു തേഞ്ഞ് രണ്ടുപേരും പല വഴിക്കായി പിരിഞ്ഞു. നിഗൂഢമായ പ്രതലങ്ങളാണ് ഇപ്പോൾ മുറിച്ചു നടക്കുന്നതെന്ന് രണ്ടുപേർക്കും തോന്നി. ഒറ്റപ്പെടൽ അതിയായി അനുഭവപ്പെടുന്നുണ്ട്. ഋതുക്കൾ മാറിമാറി വരുന്നു. വഴിപിരിഞ്ഞു പോയവർ ഇഴപിരിഞ്ഞ് വീണ്ടും ഒലിച്ചു. കുറച്ചധികം ഒപ്പം നടന്ന്, ഒടുക്കം വഴി മാറി വീണ്ടും ഒലിച്ചു. അവർ അവരായി പരിണമിച്ചുവെന്ന് അവർക്കും മനസ്സിലായില്ല. ആശ്ചര്യപ്പെട്ടിട്ടുമില്ല. പക്ഷെ, ഓർമയുടെ വരികളിൽ രണ്ട് ജീവബിന്ദുക്കൾ നടക്കാനിറങ്ങിയതും പരിണമിച്ച് പരിണമിച്ച് പലതായിപ്പോയതും കുടുങ്ങിക്കിടക്കുന്നുണ്ട്. അവസാനമായി, അവസാനിക്കുന്നതിന് ഒരു സെന്റീമീറ്റർ മുമ്പ്, ബീഹയും സ്വപ്നം പറഞ്ഞു. ശനിയും ശുക്രനും വ്യാഴവും ആകാശത്ത് ഒഴുകിപ്പരക്കുന്നു. ഭൂമി വെളിച്ചരഹിതം. തീ പോയ തിരിപോലെ പുകച്ചുരുളുകളുടെ ബഹിർഗമന ചിത്രമായി സൂര്യൻ ശോഷിച്ചു നിൽക്കുന്നു. നിമിഷങ്ങൾ നിമിഷങ്ങളാണെന്ന് മാത്രം ദുഃഖത്തോടെ, നിരാശ്രയരായി, ഉൾക്കൊള്ളേണ്ടിവരുന്ന അവസ്ഥ. തൊട്ടടുത്ത വീട്ടിൽ ഒരു മംഗലവും നടക്കുന്നു. പക്ഷെ, ബീഹയുടെ സ്വപ്നം കേൾക്കാൻ ഏഹയില്ല. ഏഹ മരിച്ചിട്ടില്ലെന്ന് ബീഹയുടെ മനസ്സ് പറയുന്നു. മറവിക്കു മുമ്പേ ജനിച്ചവർ, മറ്റൊരു ലോകത്ത് മരിക്കുമല്ലോ. അവിടെ ഞാനും ഒരു മറവിയുടെ മറവിൽ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നെന്ന് അവനറിഞ്ഞാൽ മതിയെന്ന് മാത്രമേ ബീഹയുടെ മനസ്സ് വെമ്പുന്നൊള്ളു. എനിക്ക് മരിക്കാൻ ഇനി ഒരു മില്ലിമീറ്റർ മാത്രമൊള്ളു. മണ്ണിലടക്കം ചെയ്യപ്പെട്ട ഏഹയും ബീഹയും കുറച്ചുനേരം മരിച്ചുതന്നെ കിടന്നു. പുരാണം പറഞ്ഞ കഥകളും ചൊല്ലുകളും വ്യർഥമായെന്ന് അടുത്ത നിമിഷം അവർ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. മണ്ണിലലിഞ്ഞെന്ന് നമ്മൾ കരുതിയ തുള്ളികൾ താഴെ, താഴെ, കണ്ണുതുറന്ന് മണ്ണിലലിയുന്നു. മണ്ണിനെയറിയുന്നു. സാഗരം പൂകുന്നു. മുമ്പേ മരിച്ചുപോയ പിതാക്കളെല്ലാം സാഗരസമാനം, അനുപമവിതാനം ചിരിച്ചൊളിയുന്നു. ഏഹയുടെ വികാരഭരിതമായ സ്വപ്നം പലപ്പോളായി ബീഹ ഓർക്കുന്നു. ബീഹയുടെ കേൾക്കാ കഥകൾ ഏഹ സങ്കല്പിച്ചു കൂട്ടുന്നു. ആ രണ്ടു പുളിനഗോളങ്ങൾ മറ്റൊരു ജന്മത്തിനായി തിരതല്ലിത്തുടങ്ങി. അപ്പോഴുമപ്പോഴും ചനുപിനെയായി തുള്ളികൾ മരണം കൊതിച്ച് ചാറിക്കൊണ്ടേയിരുന്നു. മേലെ, ഒരു പുന്നാരമഴയും ഉരുവംകൊണ്ടു തുടങ്ങി.

മാന്യ സ്മൃതി

ഇച്ച മസ്താൻ വിരുത്തങ്ങളിലെ തിരു നബി പ്രകീർത്തനങ്ങൾ

മൻസ മൂസയും ആഫ്രിക്കൻ ജ്ഞാന നഗരങ്ങളും

താരാരാധനയുടെ മതവും മനശ്ശാസ്ത്രവും

ശൈഖ് ജീലാനിയുടെ ജീവിതവും ദർശനവും

ഡൽഹിയിലേക്കുള്ള യാത്രയ്ക്കിടെ വളരെ യാദൃശ്ചികമായാണ് മഷ്റബിയ്യ വാസ്തുവിദ്യയെ പറ്റി ഒരു ലഘുകുറിപ്പ് ഞാൻ വായിക്കാനിടയാകുന്നത്. രസകരമായ വസ്തുതയെന്തെന്നാൽ ഡൽഹി മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകളുടെ സുപ്രധാന സൂക്ഷിപ്പ് കേന്ദ്രമാണെന്നതും, മുഗൾ സ്മാരകങ്ങൾ മേൽപ്പറഞ്ഞ രീതിയുടെ ശ്രേഷ്ഠ ശേഖരങ്ങളാണെന്നതുമാണ്. വായിച്ചറിഞ്ഞ ചാരുത നേരിട്ടറിയാനുള്ള കൊതിയും കൗതുകവുമായാണ് പിന്നീട് ആ മഹാനഗരത്തിലൂടെ ഞാൻ നടന്നത്. സമയക്കുറവ് മൂലം ഒരുപാടൊന്നും ഡൽഹിയെ അനുഭവിക്കാനായില്ലെങ്കിലും മറ്റു പല പ്രധാന സ്ഥലങ്ങളോടൊപ്പം ഹുമയൂൺ ടോമ്പും ഞങ്ങൾ സന്ദർശിച്ചു. ഹുമയൂൺ തന്നെ സ്ഥാപിച്ച പുരാന കിലയുടെ സമീപത്തായി ഡൽഹി നിസാമുദ്ദീൻ ഈസ്റ്റിലാണ് ഹുമയൂൺ ടോമ്പ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. സ്മരണാർത്ഥം ഹുമയൂണിന്റെ ആദ്യ ഭാര്യയായ ബിഗ ബീഗമാണ് മകനായ അക്ബറിന്റെ രക്ഷാകർതൃത്വത്തിൽ 1570 ൽ ഈ സമാധി പണികഴിപ്പിച്ചത്. ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ആദ്യ Garden-Tomb ആയി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഈ സ്മാരകം ഇസ്ലാമിക വാസ്തുവിദ്യയിലെ വിഖ്യാതമായ ചഹർ ബാഗ് (ഖുർആനിൽ പറഞ്ഞ നാല് സ്വർഗീയ നദികളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ചതുര്‍ത്ഥാംശത്തിലുള്ള ഉദ്യാനം) ഉദ്യാനരീതിയുടെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്. നൂറ്റിഅൻപതോളം മുഗൾ രാജകുടുംബാംഗങ്ങൾ അന്ത്യവിശ്രമം കൊള്ളുന്നതിനാൽ ഇതിന് മുഗളരുടെ ഉറക്കറ (Dormitary of Mughals) എന്ന പേരുകൂടിയുണ്ട്. മഹാത്മാക്കളുടെ അന്ത്യ വിശ്രമസ്ഥലത്തിന് സമീപം ഖബറടക്കൽ പുണ്യമായി കരുതിയിരുന്നതിനാൽ നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയയുടെ ദർഗക്ക് സമീപത്തായി തന്നെയാണ് ഇതിനവർ സ്ഥലം കണ്ടെത്തിയത്. ഷാജഹാൻ ചക്രവർത്തിയുടെ മകൾ ജഹനാരയടക്കമുള്ള നിരവധി മുഗളന്മാരുടെ ഖബറുകൾ ദർഗക്ക് സമീപമാണല്ലോ. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/mashrabiyya-1.jpg alt=mashrabiyya-1.jpg/></figure> ചുവന്ന മണൽക്കല്ലും വെള്ളയും കറുപ്പും നിറത്തിലുള്ള മാർബിൾ ഡിസൈനുകളുപയോഗിച്ചാണ് മുഖ്യമായും അതിന്റെ നിർമ്മാണം. മറ്റു പല വിശേഷണങ്ങൾക്കും പുറമെ പ്രകടമായ മറ്റൊരു സവിശേഷതയാണ് മുൻപ് പരാമർശിച്ച മഷ്റബിയ്യ. നിറയെ ജാലകങ്ങൾ ഉള്ള ഹുമയൂൺ ടോമ്പിൻ്റെ ഘടനയിൽ മഷ്റബിയ്യ രീതിയുടെ പ്രയോഗം ശ്രദ്ധേയമാണ്. മഷ്റബിയ്യയെ പറ്റി പറയുമ്പോൾ ചരിത്രത്തിലിനിയും മുന്നോട്ട് പോകാനുണ്ട്. അബ്ബാസിയ ഭരണകാലത്ത് ബഗ്ദാദിന്റെ നാഗരിക വളർച്ച അതിൻറെ മൂർദ്ധന്യതയിലിരിക്കുമ്പോഴാണ് മഷ്റബിയ്യയുടെ ഉത്ഭവവും വികാസവും എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. ഷനാഷീൽ (Shanasheel) എന്നാണ് പേർഷ്യയിൽ ഇതറിയപ്പെടുന്നത്. ആദ്യകാലത്ത് രാജകീയ നിർമ്മിതികളിൽ മാത്രം പരിമിതപ്പെട്ടു നിന്ന ഈ രീതിക്ക് ഓട്ടോമൻ കാലത്താണ് കൂടുതൽ പ്രചാരമുണ്ടായതും ജനകീയമായതും. പിന്നീട് ദ്രുതഗതിയിൽ ഇസ്ലാമിക ലോകത്താകെ പ്രചരിച്ച മഷ്റബിയ്യയിൽ നിർമാണ രീതിക്കും അതിനുപയോഗിക്കുന്ന മെറ്റീരിയലിനനുസരിച്ചും രൂപത്തിലും ഭാവത്തിലും നാമത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായി. സൗദിയിലെ ഹിജാസ് പ്രവിശ്യയിൽ ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്ന റവാഷിൻ (Rawashin) ഇത്തരത്തിൽ ഒരു വകഭേദമാണ്. തുർക്കിയിലെ കുഷ്‌ക് (Kushk) നും മഷ്റബിയ്യയുമായി സമാനതകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലേക്കെത്തുമ്പോൾ ജാലി (Jaali) എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഇതിന് ഒരു മതേതരസ്വഭാവമാണ്. ഹൈന്ദവ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ വരെ ഈ രീതി ഉപയോഗിക്കുന്നതായി കാണാം. പാരിസ്ഥിതികമായ മെച്ചങ്ങളും കാഴ്ചയിലെ ഭംഗിയും മഷ്റബിയ്യയെ ഏവർക്കും പ്രിയങ്കരമാക്കുന്നു. കൊളോണിയൽ ഉറവിടങ്ങളിലൂടെ മഷ്റബിയ്യയുടെ ഖ്യാതി അങ്ങ് യൂറോപ്പിലുമെത്തി. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/mashrabiyya-2.jpg alt=mashrabiyya-2.jpg/></figure> അറബി ഭാഷയിലെ ശരിബ എന്ന വാക്കിൽ നിന്നാണ് മഷ്റബിയ്യയുടെ വ്യുൽപത്തിയെന്ന് ചരിത്രകാരന്മാർ നിരീക്ഷിക്കുന്നു. പതിനെട്ട് പത്തൊമ്പത് നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ ഉഷ്ണമേഖല നിവാസികൾ കുടിവെള്ളം നിറച്ച മൺകൂജകൾ തണുപ്പിക്കാനായി വെച്ചിരുന്ന, പ്രത്യേക രീതിയിൽ സുഷിരങ്ങളിട്ട മരനിർമ്മിതമായ ചട്ടക്കൂടോടെയുള്ള (Wooden Frame) സ്ഥലത്തെയാണ് മഷ്റബിയ്യ എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നത്. അതും പ്രസ്തുത വാസ്തു വിദ്യയും തമ്മിലുള്ള സാമ്യതകൾ ആ നാമകരണത്തെ സാധൂകരിക്കുന്നു. ഇസ്ലാമിക വാസ്തു വിദ്യയുടെ ഏറ്റവും പരമ്പരാഗത ഘടകങ്ങളിലൊന്നായി മഷ്റബിയ്യ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. വിശിഷ്ടവും സങ്കീർണ്ണവുമായ ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങൾ മരത്തിലോ മാർബിളിലോ കൊത്തിയെടുത്തുള്ള (Latticework) താരതമ്യേന വലിപ്പമുള്ള ജനവാതിലു (Window Screen) കളാണിവ. കതകുകൾക്കും ഗ്ലാസ്സുകൾക്കും പകരം തുറന്നിട്ട രീതി. പല വർണ്ണത്തിലുള്ള ഗ്ലാസുകൾ ഉപയോഗിച്ചുള്ള രീതിയും, കതകോടു കൂടിയുള്ള രീതിയും ഇതിലുണ്ട്. കലാപരമായ സൗന്ദര്യത്തിനും അലങ്കാര ധർമ്മങ്ങൾക്കും (Decorative Role) പുറമേ മറ്റു പല അനിവാര്യതകളെയും തൃപ്തിപ്പെടുത്താൻ മഷ്റബിയ്യക്കാകുന്നു. മതിയായ വായു സഞ്ചാരം സാധ്യമാക്കുന്നു, അകത്ത് സുഖകരമായ ഊഷ്മാവ് നിലനിർത്തുന്നു, സൂര്യപ്രകാശം കടത്തിവിടുക വഴി പകൽസമയം വീടിനകം വെളിച്ചമുള്ളതാക്കുന്നു (Passage of Ambient Light), അകത്തെ സ്വകാര്യത സൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം (Visual Privacy) പുറം കാഴ്ച യഥേഷ്ടം സാധ്യമാക്കുന്നു (Visual Permiability) എന്നിവ ഇതിൻ്റെ മെച്ചങ്ങളാണ്. ആളുകളുടെ സാമൂഹികവും, മാനസികവും, പാരിസ്ഥിതികവും, മതപരവുമായ ആവശ്യങ്ങളെ ഇസ്ലാമിക കല എപ്പോഴും ഉൾച്ചേർത്തിട്ടുണ്ട് എന്നിതിൽ നിന്നും മനസ്സിലാക്കാം. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/mashrabiyya-3.jpg alt=mashrabiyya-3.jpg/></figure> തടി കൊണ്ടുള്ള മഷ്റബിയ്യ ജാലകങ്ങൾ ഈർപ്പം ആഗിരണം ചെയ്ത് മുറിക്കുള്ളിൽ ശീതളാന്തരീക്ഷം (Humidified Air) നിലനിർത്തുന്നു. ജാലകങ്ങൾക്ക് സമീപം വെള്ളം നിറച്ച പാത്രങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നത് തദടിസ്ഥാനത്തിലാണ്. കെട്ടിടത്തിന്റെ പരിസരത്തെല്ലാം വരണ്ട ചൂടുപിടിച്ച കാലാവസ്ഥയാണെങ്കിൽ പോലും മഷ്റബിയ്യ വഴി കെട്ടിടത്തിനകത്ത് പുറമേ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി സുഖപ്രദമായ കാലാവസ്ഥ (Microclimate) സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കാനാകുന്നു. അങ്ങനെയെങ്കിൽ തന്നെ പുറത്തെ അന്തരീക്ഷത്തിലേതുപോലെതന്നെ മതിയായ കാറ്റും വെളിച്ചവും സൗകര്യപ്രദമായ അളവിൽ അകത്തും നിലനിർത്താനും (Outdoor Inspired Indoor Spaces) സഹായിക്കുന്നു. മഷ്റബിയ്യ രീതിയുടെ മേൽപ്പറഞ്ഞ മെച്ചങ്ങളും കലാപരമായ സൗന്ദര്യവും കുറഞ്ഞ ചെലവുമെല്ലാം നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കിപ്പുറവും അതിൻ്റ ഖ്യാതി കെടാതെ സൂക്ഷിക്കുന്നു. രാജകീയ പ്രൗഢിയുള്ള ഈ വാസ്തു രീതിക്ക് ഇന്നും അറബ് രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രിയമേറെയാണ്. താരതമ്യേന ചൂട് കൂടിയ പ്രദേശങ്ങളായ മിഡിൽ ഈസ്റ്റ്, ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളിലും ഇന്ത്യയിലെ രാജസ്ഥാനിലും വരെ ഈ രീതി ഇന്നും വ്യാപകമായിട്ടുണ്ട്. എ. ഡി 859 ൽ സ്ഥാപിതമായ മൊറോക്കോയിലെ ഖറവിയ്യിൻ സർവകലാശാല കെട്ടിടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടെ ആധുനിക മസ്ജിദുകളിൽ വരെ കാലഭേദമന്യേ മഷ്റബിയ്യ ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. വാസ്തുവിദ്യക്ക് പുറമേ ഫാഷൻ, ജ്വല്ലറി രംഗങ്ങളിലും ഇൻറീരിയർ ഡിസൈനിങ്ങിലുമടക്കം ഇന്ന് മഷ്റബിയ്യക്ക് ഇടമുണ്ട്. മെറ്റീരിയലിലും നിർമ്മാണ രീതിയിലുമുള്ള ചെറിയ തോതിലുള്ള പരിണാമങ്ങളോടുകൂടി മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ നിന്നും ഉയർന്നു വന്ന് ആധുനികതയോളം വളർന്ന് ഇന്നും ആവശ്യക്കാരുടെ പ്രിയപ്പെട്ട രീതികളിൽ ഒന്നായി മഷ്റബിയ്യ തുടരുന്നു.

മഷ്റബിയ്യ: ഇസ്ലാമിക വാസ്തുവിദ്യയിലെ മായാ ജാല(ക)ക്കഥകൾ

മുസൽസലാത്ത്;പാരമ്പര്യ ഇസ്ലാമിൻ്റെ തുടർച്ച

ഹജ്ജും വിശുദ്ധ സംഗമങ്ങളും; സാമൂഹ്യ മന:ശാസത്രത്തിന്റെ  വായനകൾ

'ബഷീറിയനിസ'ത്തിനകത്തെ ആധുനികാനന്തര ലോകം

ആരാധനയ്ക്കപ്പുറം സാമൂഹിക മുന്നേറ്റങ്ങളിലെ കലയുടെ നിർമാണാത്മകമായ ചലനങ്ങളിൽ ഹജ്ജ് വലിയ സ്വാധീനം ഉണ്ടാക്കിയിട്ടുണ്ട്. എ.ഡി ഏഴാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ ഇരുപത്തിയൊന്നാം നൂറ്റാണ്ട് വരെയുള്ള ഇസ്ലാമിക കലയുടെ ശ്രേണീപരമായ തുടർച്ചകളിൽ ഹജ്ജിന്റെ ഇടപെടലുകൾ വ്യക്തമാകുന്നതാണ്. ജീവിക്കുന്ന നാട്ടിൽ നിന്ന് മക്കയിലേക്കുള്ള പ്രയാണമായി ഹജ്ജിന്റെ യാത്രയെ വിശേഷിപ്പിക്കാമെങ്കിലും ആ യാത്രയുടെ അനുരണനങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ഹജ്ജ് സാഹിത്യത്തിന്റെ (Hajj Literature) പിറവി രൂപപ്പെടുന്നത്. വഴിച്ചെലവുകളുടെയും സാധനസാമഗ്രികളുടെയും ചെറിയ ചെറിയ വിവരണങ്ങളിൽ നിന്ന് കാലക്രമേണ ഹജ്ജ് യാത്രികർ അവരുടെ അനുഭവങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്താൻ തുടങ്ങി. പിന്നീട് യാത്രാവിവരണമെന്ന ബോധത്തോടെ ആളുകൾ ആ രചനയെ സമീപിക്കുവാനും എഴുതുവാനും ആരംഭിച്ചു. ഹജ്ജ് സാഹിത്യത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന സാഹിതീയരീതി യാത്രാവിവരണം തന്നെയാണ്. പുതിയതും വ്യത്യസ്തവുമായ അനുഭവങ്ങളുൾക്കൊള്ളുന്ന കുറിപ്പുകൾക്ക് വലിയ തരത്തിൽ വായനക്കാരുമുണ്ടായിരുന്നു. ഒരു പുസ്തകരൂപേണ ആ കുറിപ്പുകൾ സമൂഹത്തിൽ മാറ്റം ചെയ്യപ്പെടാതിരുന്ന സമയത്തൊക്കെയും സഹയാത്രികരായിരുന്നു ആദ്യ വായനക്കാരും ആസ്വാദകരും. ഇബ്നു ജുബൈറിന്റെയും (AD 1145-1217) ഇബ്നു ബത്തൂത്തയുടെയും (AD 1304-1369). തന്റെ ഇരുപത്തിയൊന്നാം വയസ്സിൽ ഹജ്ജിന് പുറപ്പെട്ട ബത്തൂത്ത പിന്നീട് ലോകത്തിന്റെ അന്തരംഗങ്ങളിലൂടെ നടത്തിയ അവിസ്മരണീയമായ ചരിത്രയാത്രകളുടെ ഊർജ്ജവും ധിക്ഷണയും നേടുന്നത് തന്റെ ഹജ്ജ് യാത്രയിൽ നിന്നാണ്. ഹജ്ജ് സാഹിത്യത്തിലെ ആദ്യ രചന ഇബ്നു ജുബൈറിന്റെ (1145-1217) റിഹ്‌ലയായിരുന്നുവെങ്കിലും ആ തുടക്കത്തിന്റെ പിന്തുടർച്ചയായി ധാരാളം രചനകൾ ലോകത്ത് സംഭവിക്കുകയുണ്ടായി. അവയിൽ ഏറ്റവും മൗലികവും ലോക യാത്രാ സാഹിത്യത്തിന് (World Travel Literature) ഇപ്പോഴും വഴികാട്ടിയായി വിരാജിക്കുന്ന ഇബ്നു ബത്തൂത്തയുടെ (1304-1369) റിഹ്‌ലയാണ്. ആ വലിയ രചനയുടെ ഓരം പറ്റി വ്യത്യസ്തമായ സാഹിതീയരൂപങ്ങളിലേക്ക് ഹജ്ജ് സാഹിത്യം പിന്നീട് ചേക്കേറുകയുണ്ടായി. കേവല യാത്രക്കുറിപ്പുകളിൽ നിന്ന് മാറി കവിതകളെയും നോവലുകളെയും പരീക്ഷിക്കാൻ തന്നെ 'ഹജ്ജ്' തയ്യാറാവുകയിരുന്നു. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/photo_2023-06-28_20-25-16.jpg.jpg alt=photo_2023-06-28_20-25-16.jpg.jpg/></figure> അനാദിയായ ദൈവത്തോടുള്ള അടിമയുടെ അടങ്ങാത്ത പ്രേമനിർഭരമായ ചിന്തയുടെയും ഭയപ്പാടിന്റെയും കുത്തൊഴുക്ക് റൂമിയുടെ മസ്നവിയിൽ നമുക്ക് കാണാം. കഅബയെ ബിംബവൽക്കരിച്ച് ഏകനായ ദൈവത്തിന്റെ അനിർവചനീയമായ കാരുണ്യത്തെയും അതേറ്റുവാങ്ങുന്ന അടിയാളുകളിലെ പവിത്രീകരണത്തെയും അദ്ദേഹം പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. സൂഫി കവിതകളായിരുന്നു ഹജ്ജുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ആദ്യ കാലങ്ങളിൽ വന്നു തുടങ്ങിയത്. ആത്മനിർഭരത കേവലം ഭാഷയ്ക്കകത്ത് നിറക്കാൻ സാധിക്കുന്നതല്ലെന്ന പൂർണബോധ്യം കവിക്കും, ഒരു പരിധിവരെ ആ അസാധ്യതയെ ചലിപ്പിക്കാൻ സാധിക്കുമെന്ന് കവിതയ്ക്കും ഉണ്ടായിരുന്നത് കൊണ്ട് തന്നെ അത്തരം രചനകളുടെ അർഥപരിസരങ്ങൾ കവിഞ്ഞു തൂകിയിരിക്കുന്നതായി നമുക്ക് കാണാം. പൊതുവായ ഭാഷയിൽ നിന്നും ഇതിവൃത്തത്തിൽ നിന്നും മാറി ആത്മീയമായ സാത്വികമായ (spiritual) വിഷയങ്ങളെ കൂടി കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ കവിതയും നോവലും പരുവപ്പെട്ടു. നിലവിലുള്ള സാഹിത്യവീക്ഷണത്തിൽ മേല്പറഞ്ഞ രണ്ടു സാഹിത്യ രൂപങ്ങളും നിർധാരണം ചെയ്യുന്ന വിഷയങ്ങളുടെ പ്രമേയങ്ങൾ മാനുഷിക മൂല്യങ്ങളോടൊപ്പം അവരുടെ സാമൂഹിക ഇടപെടലുകളും ക്രിയാത്മക മുന്നേറ്റങ്ങളും ഒറ്റപ്പെട്ട സംസ്കാര പ്രവണതകളുമാണ്. ആ അർത്ഥത്തിൽ തന്നെയാണ് പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ട് മുതലേ ഇസ്‌ലാമിക യാത്രികരും എഴുത്തുകാരും സാഹിത്യത്തെ സമീപിച്ചിരുന്നത്. ആരാധനകളുടെ പ്രതീകാത്മകവും പ്രകടനപരവുമായ വശങ്ങൾ ഗദ്യ-പദ്യങ്ങളുടെ പരിധികളിലേക്ക് കടന്നുവന്നതോടു കൂടി മുസ്‌ലിം വിശ്വാസത്തെയും അവരുടെ പാരസ്പര്യ ബോധത്തെയും ലോകം ശ്രദ്ധിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഹജ്ജ് നൽകുന്ന വലിയ ബോധ്യം അതുതന്നെയാണ്. പ്രതീകാത്മകത (Symbolism) ഭാഷയുടെ ബിംബസ്വരൂപങ്ങളുടെ വലിയൊരു ലോകമാണ്. കഅബയെ കേന്ദ്രവത്കരിച്ച് നടക്കുന്ന ഹജ്ജ് പ്രക്രിയകൾ ഏകനായ ദൈവത്തോടുള്ള അനുസരണയും, ആത്മത്യാഗത്തിന് വേണ്ട സഹനവും സന്നദ്ധതയും, ചരിത്രത്തിന്റെ വീണ്ടെടുപ്പുകളുടെ പ്രാധാന്യവും ലോകത്തിന് നൽകുന്നുണ്ട്. ആ അർത്ഥത്തിൽ സാഹിത്യത്തിൽ കഅബ ഒരു പ്രതീകമായി (symbol) വർത്തിച്ചുവെന്ന് മാത്രമല്ല തുടർന്നുള്ള അനുഭവകൈമാറ്റങ്ങളിൽ അവയ്ക്ക് വലിയൊരു ഇടം കണ്ടെത്താൻ സാധിക്കുകയും ചെയ്തു. പാരമ്പര്യത്തെക്കുറിച്ച് എട്വർഡ് ഷിൽസ് (Edward Shills) പറഞ്ഞത് മുൻകാലരിൽ നിന്ന് കൈമാറിവന്ന എന്തിനെയും നമുക്കങ്ങനെ വിളിക്കാമെന്നാണ്. പക്ഷെ, ആ കൈമാറ്റം നിലവിലുള്ള സംസ്കാരത്തിന് കൃത്യമായ ഒരു സാമൂഹികക്രമവും (Social order) നിരന്തരമായ താല്പര്യവും (continuity) ഒരുക്കുന്നതാകണമെന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർവചനം ശ്രദ്ധനീയമാണ്. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/photo_2023-06-28_20-25-24.jpg.jpg alt=photo_2023-06-28_20-25-24.jpg.jpg/></figure> അമേരിക്കൻ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഗതിവിഗതികളെക്കുറിച്ച് പര്യാലോചനകൾ നടത്തിയ മൈക്കൽ കമ്മൻ (Michael Kammen) പറഞ്ഞ പാരമ്പര്യം "ഒരു ജനതയെന്ന നിലയിൽ നമ്മൾ ആരാണെന്ന് നിർവചിക്കാൻ സഹായിക്കുന്ന ചിഹ്നങ്ങളുടെയും വിശ്വാസങ്ങളുടെയും ആചാരങ്ങളുടെയും സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു പദ്ധതി" എന്നാണ്. ഈ രണ്ടു വാദങ്ങളും ഇസ്‌ലാമിക പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഊഷ്മളതയെയും കെട്ടുറപ്പിനെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. പാരമ്പര്യമെന്ന് മലയാളീകരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ 'വീണ്ടെടുപ്പ്' എന്ന് പ്രയോഗിക്കുന്നതായിരിക്കും ഉചിതമെന്ന് കരുതുന്നു. നമുക്കൊരു ചരിത്രമുണ്ടെന്ന് സധൈര്യം ലോകത്തിന് മുന്നിൽ വിളിച്ചു പറയാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യവും അഭിമാനബോധവും ഹജ്ജ് നൽകുന്ന വലിയൊരു ചിന്തയാണ്. ഇപ്പറഞ്ഞ അനേകം ധാരകളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് ഹജ്ജുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മിക്ക രചനകളും ലോകത്ത് പിറവി കൊണ്ടിട്ടുള്ളത്. പാട്രിക് എൽഹാഗിന്റെ The Holy City എന്ന നോവൽ മക്കയിലേക്കുള്ള യാത്രയിൽ കണ്ടുമുട്ടുന്ന ധാരാളം ഹജ്ജ് യാത്രക്കാരുമായി മൂന്ന് കഥാപാത്രങ്ങൾ നടത്തുന്ന സംസാരങ്ങളാണ്. യാത്രയിൽ അവർ നേരിട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ, വ്യക്തിപരമായ കഥകൾ, പോരാട്ടങ്ങൾ, ആത്മീയ പരിവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ വ്യത്യസ്ത തലങ്ങളെ നോവൽ പരിചയപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. ഒരു മഹാജനസഞ്ചയത്തിന്റെയാകെ കഥ പറയുന്ന പുസ്തകം കൂടിയാണ് ഈ നോവൽ. സ്വയം വിലയിരുത്തുന്നതിലൂടെയാണ് മറ്റുള്ളവരെ പരിഗണിക്കാൻ ആരംഭിക്കുന്നതെന്ന ധാർമികസ്ഥിതിയെക്കൂടി ഈ നോവൽ പറഞ്ഞുവെക്കുന്നുണ്ട്. നോബൽ ജേതാവായ നഖിബ് മഹ്ഫൂസിന്റെ The Mirage എന്ന നോവൽ ഹജ്ജിനെക്കുറിച്ചുള്ള സവിശേഷമായ ഒരു കാഴ്ചപ്പാടാണ് ലോകത്തിന് നൽകിയത്. ഒരു ബദൽ യാഥാർഥ്യം സൃഷ്ടിക്കുന്ന ഇത്, തങ്ങൾ ഹജ്ജിന് പോവുകയാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന ഒരു കൂട്ടം കഥാപാത്രങ്ങളുടെ യാത്രയെക്കുറിച്ച് പറയുന്നു. പക്ഷെ, മരീചികയിൽ എത്തിപ്പെടുന്ന ആ യാത്രാസങ്കേതം നേരിടുന്ന ആധികളും സത്യാന്വേഷണണങ്ങളും ഉൾകൊള്ളുന്ന വിശേഷമായ രചന മിത്ത്, വിശ്വാസം, വിധി തുടങ്ങിയ അതിപ്രധാന വിഷയങ്ങളെക്കൂടി പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ഒന്നായി ലോകം വായിച്ചു. Ritual theory, Myth theory, Narrative theory തുടങ്ങിയ മൂന്ന് പ്രധാന മാനദണ്ഡങ്ങളിലൂടെയാണ് ഇത്തരം കൃതികളെയെല്ലാം നിരൂപകർ സമീപിക്കുന്നത്. ഹജ്ജ് സാഹിത്യത്തിലെ രചനകൾ അധികവും മുസ്‌ലിംകൾക്കിടയിൽ തന്നെയുള്ള സംസ്കാരങ്ങളുടെയും ധാരണകളുടെയും പരസ്പര കൈമാറ്റങ്ങളായും മതത്തിന്റെ അനുസ്യൂതമായ ദൈവനീതിയുടെ അന്വേഷികളായും വ്യാഖ്യാനിക്കപ്പെട്ടു. ഘടനാപരമായ ചില മാറ്റങ്ങളും അവയിൽ ശ്രദ്ധേയമാണ്. മുസ്‌ലിംകൾക്ക് അവരുടെ ജീവിതവും ലോകത്തിലുള്ള അവരുടെ സ്ഥാനവും മനസ്സിലാക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു ചട്ടക്കൂട് നൽകിക്കൊണ്ട് തന്നെ കഥ, പശ്ചാത്തലം, ക്രമീകരണം തുടങ്ങിയവയിൽ പൂർണ ബോധ്യത്തോടെ ചരിത്രവും വാർത്തമാനവും പറയാൻ അവയ്ക്ക് സാധിച്ചുവെന്നത് ചെറിയ കാര്യമല്ല. ആ പ്രലോഭനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് വീണ്ടും വീണ്ടും മുസ്‌ലിം രചനകളെ പ്രത്യേകിച്ച് ഹജ്ജനുഭവങ്ങളെ ലോക സാഹിത്യം സസൂക്ഷ്മം നിരീക്ഷിക്കുന്നത്.

വിശാലമായ ഹജ്ജ്: കലയും സാഹിത്യവും നിർവഹിക്കുന്ന ഒരു ആത്മീയ പ്രയാണം

ഉച്ചയൂണിന് സമയമായി. കുശിനിയിൽ ചെന്ന് കുത്തരിച്ചോറും മീൻ കറിയും ക്യാരറ്റ് തോരനും വെണ്ടക്ക ഉപ്പേരിയും ഒറ്റ പാത്രത്തിലാക്കി ഞാൻ മേശപ്പുറത്തിരുന്നു. പിറകെയായി, അമ്മയിൽനിന്ന് ഊണും കൂട്ടുകറികളും സ്വീകരിച്ച് മകൻ മേശപ്പുറത്തെത്തി. പ്ലേറ്റിൽ ഒരുമിച്ചുകൂടിയ വിവിധ വർണ്ണങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന തോരൻമാരും ഉപ്പേരിമാരും ചോറിലേക്ക് അതിദ്രുതം പാഞ്ഞടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നതായി എനിക്ക് തോന്നിയതും, എല്ലാം കൂട്ടിക്കുഴച്ച് ഉരുളയാക്കി വിഴുങ്ങിയതും ഒന്നിച്ചായിരുന്നു. അവൻ എന്നെ അനുകരിച്ചു. ലിവിങ് റൂമിലെ മൂകതയെ തകർത്ത് സ്മാർട്ട് ടെലിവിഷൻ പ്രവർത്തിച്ചു. റിമോട്ടിലെ ഫോർവേഡ് ബട്ടൻ ജംഗിൾ ന്യൂസ് ചാനലിൽ ചെന്നുനിന്നു. ട്വന്റിഫോർ-ലേക്കുള്ള എന്റെ ഓട്ടത്തെ, ഡിസ്കവറിയിൽ അനേകം കൂട്ടുകാരുള്ള അവൻ ജങ്കിൾ ന്യൂസ് കാണാൻ എന്നെ പ്രലോഭിപ്പിച്ച് നിർത്തുകയായിരുന്നു. തൽസമയ സംപ്രേക്ഷണമാണ് ചാനലിൽ നടക്കുന്നത്. കാട്ടുസഭയിൽ വിവിധ മണ്ഡലങ്ങളിൽ നിന്ന് തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട അംഗങ്ങൾ ഒരുഭാഗത്ത് ചമ്രംപടിയിട്ടിരിക്കുന്നു. മറുഭാഗത്ത് സ്പീക്കറും, മുൻ വരിയിൽ രാജാവും ആഭ്യന്തരമന്ത്രിയും ഇരിക്കുന്നുണ്ട്. സഭയിലെ നിശബ്ദതയെ ഭേദിച്ച് ഒരു പ്രസംഗശബ്ദം പൊങ്ങി. ആഭ്യന്തരമന്ത്രി കടുവ,പീഠത്തിനു മുന്നിൽ നിന്ന് സ്പീക്കറായ കരടിയോട് ആംഗ്യാനുവാദം തേടി, പ്രസംഗം തുടങ്ങി. സദസ്സ് ഗാഢമായ മൗനത്തിലേക്ക് നീങ്ങി. പുതിയ നിയമം വല്ലതും ആയിരിക്കുമോ എന്ന ആലോചനാഭയം മുറ്റിയ മുഖങ്ങളൊക്കെ ക്യാമറകണ്ണുകൾ വഴി ദൃശ്യമായിരുന്നു. " ആദരവുള്ള സിംഹ രാജാവ്, മറ്റു പ്രിയപ്പെട്ട പാർലമെന്റ് അംഗങ്ങളെ…,നീണ്ട ആമുഖങ്ങളിലേക്ക് കടക്കാതെ വിഷയത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കട്ടെ, സഭയിലെ പലരുടെയും സംസാരങ്ങൾ സിംഹ രാജാവിന് ഇഷ്ടപ്പെടുന്നില്ലതാനും. അതിനാൽ സഭയിൽ സ്ഥിരോപയുക്തമായ തുച്ഛം വാക്കുകൾക്ക് വിലക്കേർപ്പെടുത്താൻ രാജാവ് തീരുമാനിച്ചിരിക്കുകയാണ്. ഇത് നിങ്ങളുടെ അഭിപ്രായ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്കുള്ള കടന്നുകയറ്റം അല്ല. ഇനിയും നിങ്ങൾക്ക് അഭിപ്രായം പറയാം, പക്ഷേ, ഇവിടെ വിലക്കേർപ്പെടുത്താൻ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട 65ഓളം വാക്കുകൾ സഭയിൽ ആരും ഉപയോഗിക്കരുത്. നിയമം ലംഘിക്കുക യാണെങ്കിൽ ആനയെ ഉപയോഗിച്ചുള്ള ഭവനഭേദനം, കാട്ടുതടങ്കൽ, കാടുകടത്തൽ തുടങ്ങിയ ശിക്ഷാനടപടികൾ രാജാവിന് സ്വീകരിക്കേണ്ടിവരും . ബഹുമാനപ്പെട്ട സിംഹ രാജാവിന് ഏറ്റവും അസഹ്യമായി തോന്നിയതിൽ നിന്ന് തെരഞ്ഞെടുത്ത വാക്കുകളാണ് ഞാൻ ഇവിടെ വായിക്കുന്നത്. ഇളിഭ്യൻ, മുതലക്കണ്ണീർ, കഴുത, ചോരക്കളം..., സമയത്തിന്റെ അഭാവം കൊണ്ടും, സിംഹ രാജാവിന് വിദേശ കാട്ടിൽ ഒരു സന്ദർശനം ഉള്ളതിനാലും മുഴുവനും ഇവിടെ വായിക്കൽ സാധ്യമല്ല. സഭയിൽ നിരോധിച്ച മുഴുവൻ വാക്കുകളും പബ്ലിക് ജംഗിൾ ബോർഡ് വഴി പാർലമെന്റ് അംഗങ്ങളായ നിങ്ങളെ അറിയിക്കുന്നതായിരിക്കും. നന്ദി, ജയ്രാജ". ആഭ്യന്തര മന്ത്രിയുടെ പ്രസംഗം കഴിഞ്ഞയുടനെ തന്നെ ആദിവാസി സമൂഹത്തിന്റെ പ്രതിനിധിയായ ചിമ്പാൻസി അഭിപ്രായത്തിനായി എഴുന്നേറ്റുനിന്നു. കഴുത എന്ന പദം ഉപയോഗിക്കാൻ പറ്റുകയില്ല എങ്കിൽ കഴുത ചേട്ടനെ നാം എന്ത് വിളിക്കും? ´. കഴുതയും സദസ്സും ഒരു ചോദ്യചിഹ്നം പോലെ കൂമ്പി ഇരുന്നു. അല്പക്ഷണം മൗനമായിരുന്നതിന് ശേഷം കടുവ അതിലാഘവത്തോടെ മറുപടി പറഞ്ഞു. 'അയാൾക്ക് പുതിയ നാമം സ്വീകരിക്കാവുന്നതാണ്.´
വസ്തുതാപരമായ ചോദ്യത്തെ എയറിൽ കേറ്റി കടുവ ഞെളിഞ്ഞു ചിരിച്ചു. സ്പീക്കറായ കരടിയും കടുവയുടെ ചിരിയിൽ പങ്കു ചേർന്നു. വർഗ്ഗ നാമം നഷ്ടപ്പെട്ട വ്യഥയിൽ കഴുത കരച്ചിലിന്റെ വക്കിലെത്തി. സുഹൃത്തുക്കളായ കുരങ്ങനും പുള്ളിമാനും സഭയിൽ കണ്ണുനീര് ഇറ്റി വീഴാത്ത വിധം ആശ്ലേഷിച്ചു. ചിമ്പാൻസി വിട്ടുകൊടുക്കാൻ തയ്യാറായിരുന്നില്ല.
 അപ്പോൾ മുതലക്കണ്ണീരോ?´
 വ്യക്തമായ മറുപടിയുടെ ക്ഷാമം കടുവയെ കുഴപ്പിച്ചു. ഉടനെത്തന്നെ സിംഹം വിക്ഷുബ്ദ്ധനായി. അതോടെ മൗനം വാചാലമായി.
 സ്പീക്കർ ഇടപെട്ടു. ക്രോക്കഡൈൽ ടീയേഴ്‌സ് ´ എന്ന് പറഞ്ഞാൽ മതിയെന്ന് ഫലിത വർത്തമാനം പറഞ്ഞു. ഇനിയുള്ള നിങ്ങളുടെ പ്രതികരണങ്ങൾ സൂക്ഷ്മമായി പരിശോധിച്ചു രാജാവിന് അസഹ്യമാകുന്നതെല്ലാം എടുത്തു കളയും എന്ന് കൂടെ അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്ത് സഭ പിരിഞ്ഞു.
കാട്ടിലെ ആനകളിൽ അതിസമ്പന്നനായ അദാനയെ കാണാൻ രാജാവ് വിദേശത്തേക്ക് നീങ്ങിയതോടെ ചാനൽ പരസ്യത്തിലേക്ക് നീങ്ങി. എപ്പഴോ കാലിയായ പ്ലേറ്റ് ഉണങ്ങികിടപ്പാണ് . പെട്ടെന്ന് ചാനൽ മാറ്റി, ഒരു ഗ്ലാസ് വെള്ളം ഒഴിച്ചു കുടിച്ചു. ദേ പിന്നെയും ലൈവ്. ഇത് എൻഡിടിവി യിൽ ആണെന്ന് മാത്രം. ലോക്സഭാ സമ്മേളനം നടക്കുന്നു.ഒരു ഭാഗത്ത് അംഗങ്ങൾ, മറുഭാഗത്ത് സ്പീക്കർ, മുൻ വരിയിൽ `രാജാവും´ തൊട്ടപ്പുറത്ത് ആഭ്യന്തരമന്ത്രി. ജംഗിൾ ന്യൂസിൽ കണ്ട അതേ സെറ്റപ്പ്, അതേ വിഷയം,അതേ സ്വരം, അതേ പ്രത്യയശാസ്ത്രം. രണ്ട് സംപ്രേഷണങ്ങൾ തമ്മിൽ ഒന്നോ രണ്ടോ വകഭേദങ്ങൾ മാത്രമാണുണ്ടായിരുന്നത് . അത് പറയാനായി എന്റെ മനസ്സ് ഉഴറി. പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിൽ മനസ്സ് പറഞ്ഞു :' കാട്ടിൽ അധികാരം പുലമ്പുന്നത് വിവസ്ത്രരാണ്,ഇവിടെ അത് ധരിച്ചവരും', വസ്ത്രം ധരിച്ചവരിലും മൃഗങ്ങളുണ്ടോ എന്നന്വേഷിക്കുന്നതിനിടെ പവർ കട്ട് കറന്റ് കട്ടു.

ജംഗിൾ പാർലമെന്റ്

ശീഇസവും ഹദീസ് വിജ്ഞാനീയത്തിലെ സംവാദങ്ങളും

നാരായണേട്ടന്റെ ശവത്തിനരികില്‍ അയാള്‍ വായിച്ച് തീര്‍ക്കാത്ത ആ ചട്ടയില്ലാത്ത പുസ്തകം തുറന്ന് തന്നെ ഇരിക്കുന്നുണ്ട്. മരിച്ചു കിടക്കുമ്പോഴും അയാളുടെ കണ്ണുകള്‍ ഇടയ്ക്കിടെ മിഴിക്കുന്നത് പോലെ. അടുത്ത് നിന്ന അച്ഛനോട് അത് പറയാന്‍ തുനിഞ്ഞപ്പോഴേക്കും അയാള്‍ കണ്ണ് തുറന്ന് എന്നെ തുറിച്ചു നോക്കി. നാരായണേട്ടനെ കിടത്തിയിരിക്കുന്ന മുറി എന്നെ പോലെ തന്നെ ഒരുപാട് പേരെ ശ്വാസം മുട്ടിക്കുന്നുണ്ട്. അയാളെ കണ്ടപ്പോഴെല്ലാം എനിക്ക് ആ മുഷിഞ്ഞ വായന ശാലയും കാണേണ്ടി വന്നിരുന്നു എന്ന് ഞാന്‍ അപ്പോഴാണ്‌ ഓര്‍ത്തത്.കേവലം നാല് ബെഞ്ചിടാന്‍ സ്ഥലമുള്ള ആ ഇടുങ്ങിയ മുറിയില്‍ അച്ഛനോടൊപ്പം ഇരുന്ന വേളകളിലെല്ലാം നാരായണേട്ടന്റെ നരച്ച താടിയായിരുന്നു എന്റെ ബോറടി മാറ്റിയിരുന്നത്.അയാളുടെ ശവം ആദ്യം കണ്ട, പത്രമിടാന്‍ വന്ന ചെക്കന്‍ ആ നരച്ച താടി കണ്ടപ്പോള്‍ അത് ചോര പോലെ ചുവന്നിരുന്നത്രേ. "അയളെന്തിനാണ്ടാവെഷം കുടിച്ചത്..!"
"ആവോ .."ആളുകള്‍ അടക്കം പറയുന്നുണ്ട്.
"ചവവെടുക്കാനായി.."ഉള്ളില്‍ നിന്നാരോ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു.
"ഇപ്പത്തെന്നയ..ഇനിയാരൂല്ലേ..!"
"ആരെങ്കിലും ണ്ടാകും തോന്ന്ണ്ട.." അടക്കം കഴിഞ്ഞ് അച്ഛന്റെ കൂടെ തിരികെ പോകുന്ന വഴിക്ക് ഞാന്‍ ഒന്നുകൂടെ വായനശാലയിലേക്ക് കേറി നോക്കി. നാരായണേട്ടന്‍ വായിച്ചു തീര്‍ക്കാത്ത ആ ചട്ടയില്ലാത്ത പുസ്തകത്തിലേക്ക് 'രവി മാസ്ടരെ'* കടിച്ചതെന്ന് തോന്നിച്ച ഒരുഗ്രന്‍ സര്‍പ്പം അരിച്ചരിച്ച് കയറിപ്പോയി. നീലിച്ചു കിടക്കുന്ന പുസ്തകം ഞാന്‍ പതിയെ അടച്ച് ഉത്തരത്തിലേക്ക് വച്ചു. തിരികെ വന്ന് അച്ഛന്റെ ചെവിയില്‍ പതുക്കെ പറഞ്ഞു "അച്ഛാ..നാരായണേട്ടന്‍ വെഷം കുടിചെയല്ല.പാമ്പ്‌ കടിച്ചെയാണ് .."
"ഏത് പാമ്പ്‌ .?"
"ആ ബുക്ക്ത്തെ പാമ്പ്‌.."
"ഒന്ന് പോടാ ചെക്കാ.."അച്ഛന്‍ അറിയാത്ത പോലെ ഊറിച്ചിരിച്ചു..നാരായണേട്ടന്‍ വീണ്ടും എന്നെ തുറിച്ചുനോക്കിയത് പോലെ. *ഖസാക്കിന്റെ ഇതിഹാസത്തിലെ ഒരു കഥാപാത്രം.

വെഷം

ബെല്ലുമ്മ കാലമാകുന്നു. കാലത്തിന് പ്രായമായപ്പോൾ അതിന്റെ വീര്യം കുറഞ്ഞു. ജനങ്ങൾ വിഭ്രാന്തിയിലായി. എന്നിട്ടും യന്ത്ര സഹായത്തോടെ കാലം മുന്നോട്ടുള്ള പ്രയാണം തുടർന്നു കൊണ്ടേയിരുന്നു. അടങ്ങിയിരിക്കാനൊക്കില്ലല്ലോ കാലത്തിന്. ഒന്ന് നിശ്ചലമായിപ്പോയാൽ എന്തു മാത്രം പഴികൾ കേൾക്കേണ്ടി വരും, പഴികൾ കേൾക്കാൻ ആവതില്ലാത്തത് കാരണം അത് കഷ്ടപ്പെട്ട് നിരങ്ങി. ഒരർത്ഥത്തിൽ മാതാപിതാക്കളെ പോലെ. ബെല്ലുമ്മ എന്ന കാലം പഴമയുടെ ഗരിമയിൽ ആടുകയും പാടുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇന്ന് കോലം കെട്ടി ചലനം വീക്ഷിക്കുന്നു. ആ നോട്ടമാണോ കാലഗമനത്തിന്റെ നിദാനം? അമ്മട്ടിലാണ് നോട്ടം. ഗരിമ ഉറക്കെ ചിലക്കുന്നുണ്ട്, കാലം ചോറും പരിപ്പ് കൂട്ടാനും വെച്ചിരുന്നെന്നും, മുഹ്യിദ്ധീൻ ഷേഖ് തങ്ങക്ക് കോഴിയെ നേർച്ചയാക്കിയിരുന്നെന്നും. ശബ്ദമില്ലാത്ത ഗരിമയുടെ അട്ടഹാസം ചിലമ്പലല്ലാതെ വേറൊന്നാകാൻ തരമില്ലല്ലോ. ശൈഖിന് നേർച്ചയാക്കിയ കോഴിയുടെ കാലിലെ നൂൽ വാങ്ങാൻ പോയ ഉമ്മക്ക് ബെല്ലുമ്മ ‘ബാക്കിക്ക് മുട്ടായി മേടിച്ചോ’ എന്ന സ്വപ്ന വാക്യം മൊഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ടാവണം, കാരണം ആ നൂലിന്റെ മഹത്വം ബെല്ലുമ്മാന്റുള്ളിൽ കുന്നോളമായിരുന്നേക്കാം. നൂൽ വാങ്ങാൻ പറഞ്ഞയച്ച കട പോലും നിർണയിക്കപ്പെട്ടതാകും. നൂല് കെട്ട് നടത്താൻ ബെല്ലുമ്മ വേറാരെയും അനുവദിക്കുക പോലുമില്ല, നേർച്ചയുടെ കരുത്ത് നഷ്ടമാകാതിരിക്കാൻ വേണ്ടി. കരുത്തിനെ മനോഹരമായി ആവിഷ്കരിക്കാൻ സ്വത്വത്തിനല്ലാതെ മറ്റാർക്കാകും? ആ കോഴി മറ്റു താമ്രചൂടങ്ങൾക്കിടയിൽ രാജാവിനെ പോലെ വിലസും. കാലം അതിന്റെ സർവ കരുത്തോടെയും കുതിച്ചപ്പോൾ ശേഷിച്ച കരുത്തിൽ നിന്നും അല്പം കടമെടുക്കേണ്ടി വന്നത് കൊണ്ടാകാം ബെല്ലുമ്മ ഇന്ന് കട്ടിലിൽ നിന്നും മറ്റൊരാളുടെ കരുത്തിന്റെ സഹായം കൂടാതെ എണീറ്റ് ചലിക്കാത്തത്. ബെല്ലുമ്മ എന്ന കാലം പതിയെ പിൻവലിഞ്ഞ് തുടങ്ങിയത് ഒഴിച്ചിടുന്ന വലിയ വിടവുണ്ട് ആ വിടവ് കാരണമാണ് ഇന്ന് മഗ്രിബിന്റൗത്തിന് കുട്ടികൾ മൊബൈലിൽ കളിക്കുന്നത്. പള്ളിയിൽ നിന്ന് തിരിച്ച് വരുന്ന പേരമകൻ അന്നേരം ബൂട്ടഴിക്കുന്നതും ഈ വിടവിൽ നിന്ന് കൊണ്ടാണ്. ആത്മീയത എന്നാൽ കാലമാണ്. അതിനാലാണല്ലോ ശാഫിഈ ഇമാം കാലത്തെ പഴിചാരല്ലേ എന്ന് യാചിച്ചത്. മെറ്റീരിയലിസ്റ്റിക് വേൾഡിൽ മെറ്റീരിയലുകളോട് നിസ്സംഗമായി തന്നെ ഉപ്പൂമ എന്ന നിയോ ട്രഡീഷണലിസ്റ് അതിജീവിച്ചു. പുതിയ ലോകത്തിൽ ഉപ്പൂമയുടെ വീക്ഷണങ്ങൾ അറിയാൻ ഏറെ കൊതിയോടെയായിരുന്നു ഞാൻ സംസാരിച്ചത്. മോഡേൺ വ്യൂ എന്ന്‌ വീമ്പിളക്കുന്ന സ്ത്രീ ശാക്തീകരണത്തെയും, സ്ത്രീ വിദ്യാഭ്യാസത്തെയും കുറിച്ച് ഉപ്പൂമ വാതോരാതെ സംസാരിക്കുന്നത് ആശ്ചര്യത്തോടെ നോക്കി നിൽക്കാനേ എനിക്ക് കഴിഞ്ഞുള്ളു. ഇതൊക്കെ ഒരു പുസ്തകം പോലും വായിക്കാൻ ഇടയില്ലാത്ത ഉപ്പൂമ എവിടുന്ന് മനസ്സിലാക്കി എന്ന ചോദ്യം മനസ്സിലിട്ട് ഉരുട്ടുന്നതിനിടയിൽ നഫീസ മാലയിലെ ഈരടികളോടെയായി വിശദീകരണം. നഫീസ മാലയേക്കാൾ സ്ത്രീ ജീവിതത്തെ വരച്ചിടുന്ന വേറൊരു പുസ്തകം ഉപ്പൂമ വായിച്ചിട്ടുണ്ടാകാനിടയില്ല. ഉപ്പൂമയെ ആധുനികതയുടെ കുടവയറുകൾ വീർപ്പുമുട്ടിച്ചില്ല. അതിനവർ അവസരം ഒരുക്കിയില്ല. നീളമുള്ള മുസ്ഹഫും മടിയിൽ വെച്ച് എറയത്തിരുന്ന് മണിക്കൂറുകളോളം ഉപ്പൂമ ദൈവിക വചനങ്ങളിൽ നിമഗ്നയാകും. കലാമിൽ നിന്നും വരുന്ന വെളിച്ചം കൊണ്ടാകാം ഇന്നും ഉപ്പൂമയുടെ കണ്ണുകൾക്ക് തിളക്കവും തെളിമയും. മുഹ്യിദ്ധീൻ ശൈഖ് തങ്ങളുടെ ആണ്ടിന്റെ മാസത്തിൽ ഉപ്പൂമയുടെ ആത്മീയ മധുരത്തിൽ നിന്നും അല്പം നുകരാൻ ഞങ്ങൾ പേരമക്കൾ മുഹ്യിദ്ധീൻ മാല ചൊല്ലാം എന്ന് പറഞ്ഞ് കൂടെക്കൂടി. ചോദ്യോത്തര വേളയിൽ ഉത്തരം അറിയാവുന്ന കുട്ടിയുടെ ആവേശത്തോടെ തന്റെ സ്വതത്തെ വെളിപ്പെടുത്തും പോലെ ഉപ്പൂമ മാലപ്പാട്ടിന്റെ വരികൾ ചൊല്ലാൻ തുടങ്ങി. പാതി വഴിയിൽ വരിയുടെ പ്രാസമൊപ്പിക്കാൻ കഷ്ടപ്പെട്ട ഞങ്ങൾക്ക് മുൻപിൽ ഒഴുക്കോടെ ആ വരി ചൊല്ലി മുഴുമിപ്പിച്ചു, ചെറു പുഞ്ചിരിയോടെ. ആ ചിരിയിൽ ഏതൊക്കെയോ ഓർമ്മകളുടെ കിളിവാതിലിലൂടെ ഒളി മിന്നിയിട്ടുണ്ടാകും. ടെക്സ്റ്റുകൾ അതിന്റെ പൂർണ്ണാർത്ഥത്തിലുൾകൊള്ളാനിടയില്ലെങ്കിലും ഉപ്പൂമ അതിൽ ആഴ്ന്നിറങ്ങുന്നതായി ഞാൻ അനുഭവിച്ചു. അർത്ഥ തലങ്ങൾ സ്പർശിച്ചതിനേക്കാൾ അവരെ സ്പർശിച്ചത് ശബ്ദമായിരുന്നു, വാക്കുകളില്ലാത്ത ശബ്ദം. അതാണ് ആ 'ചൊല്ലലി'നിടയിൽ അവർ കാറ്റത്ത് ചലിക്കുന്ന കവുങ്ങ് പോലെ ചലിച്ചത്. മഗ്‌രിബ് ജമാഅത് കഴിഞ്ഞ് വന്നാൽ ബെല്ലുമ്മ പേരമക്കളോട് മൊത്തം ചുമരും ചാരി ഇരുന്ന് ദിക്റും സ്വലാത്തും ചൊല്ലാൻ പറയും. എണ്ണം പൂർത്തിയാവാതെ ആരും തന്നെ അവിടെ നിന്നെഴുന്നേൽക്കില്ല. ആർക്കും അതിൽ കവിഞ്ഞൊന്ന് ചെയ്യാൻ ഉണ്ടാകില്ല, ഉണ്ടെങ്കിലും മികച്ചതായി തോന്നില്ല. കാലം അവരെ സജ്ജമാക്കിയത് അങ്ങനെയാണ്. ദോശക്കല്ലിൽ മാവൊഴിക്കുമ്പോൾ ‘ശ്ശ്ശ്ശ്’ എന്ന ശബ്ദത്തിന് പുറമെ പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിൽ യാസീനും വാഖിഅയും കേൾക്കാമായിരുന്നു. കുട്ടികൾ തണാലിൽ നിന്നും കുരുത്തക്കേട് കളിക്കുന്നതിന് അനുസരിച്ച് ആ ശബ്ദം ഉയരുകയും ചെയ്തേക്കാം. എന്നും തിരുനബിയെ ഓർക്കപ്പെടുന്ന വീടായത് കൊണ്ട് ആ വീട്ടിൽ സന്തോഷം തത്തിക്കളിച്ചിരുന്നു. പിന്നീടെപ്പോഴോ കാലം തളർന്നു. ഇടക്ക് ശൗര്യം വീണ്ടെടുക്കാൻ എന്നെയും കൂട്ടി ജുമുഅത്ത് പള്ളി വരെ നടക്കാൻ തുടങ്ങിയിരുന്നു, അന്നേ ബെല്ലുമാക്ക് പറയാനുള്ള കഥകൾ തീർന്നിരുന്നു. കഥ തീർന്നാൽ പിന്നെന്തിനാണ് മുത്തശ്ശി? മുത്തശ്ശി കഥകളില്ലെങ്കിൽ അവരെങ്ങിനെ മുത്തശ്ശിയാകും? ആ അഗാധമായ ചിന്തയാകും അവരുടെ പേശികളിൽ നിന്നും ഊർജത്തെ ഊറ്റിക്കുടിച്ചത്. ന്യൂ വേൾഡ് ഓർഡർ എന്ന പദം ഞങ്ങൾ പേരമക്കൾക്ക് എളുപ്പം ഗ്രഹിക്കാനായി. ബെല്ലുമ്മ ഇല്ലാത്ത ലോകം എന്നാൽ മറ്റീരിയലിസ്റ്റിക് ലോകമാണ്. അവിടെ അതിഭൗതികമായ തൊട്ടറിവുകൾക്ക് സ്ഥാനമില്ല. തൊട്ടറിവുകൾ ഉണ്ടാവാൻ സ്പർശനം വേണം. അതു മുഴുവനും സ്ക്രീൻ കൊണ്ടു പോയല്ലോ. സ്ക്രീനിൽ മത പ്രഭാഷണങ്ങൾ കേൾക്കുന്ന ഉപ്പൂമയെ കാണുമ്പോൾ അറിയാതെ ഞാൻ സ്മരിക്കും ഇന്നും ശൈഖായി വാണ്, മുരീദുകളെ സ്വപ്നത്തിലെന്ന പോൽ നേർവഴിയിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ബെല്ലുമ്മയെ. തെറ്റുകളിലേക്ക് അടുക്കുമ്പോൾ കാലത്തിന്റെ ഇടറുന്ന ശബ്ദം കാതുകളിലെത്തും. “അങ്ങനാക്കല്ല മോനെ, അത് ബെടക്കല്ലേ”, ഇച്ഛക്കെതിരെയുള്ള ജിഹാദിനുള്ള പ്രേരണ. ഇതു കൊണ്ടൊക്കെയാകാം ഇസ്ലാം ജിഹാദിനെയാണ് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതെന്ന് ജനങ്ങൾ അവർ പോലും അറിയാതെ പറയുന്നത്. ഓരോരിലും ആ ബോധം പടച്ചോൻ മനപ്പൂർവം ഇടുന്നതാണ്. കാലത്തെ ഭേദിച്ച് ഉപ്പൂമ ആത്മീയ യാത്രയിൽ പരിലസിക്കുന്നു. അവരുടെ അത്യാനന്ദത്തെ തളച്ചിടാൻ ‘നീല വെളിച്ചമില്ലല്ലോ’, അവരെ നയിക്കുന്നത് അവർ വായിക്കുന്ന ഡിവൈൻ ടെക്സ്റ്റുകളാണല്ലോ അതിനാൽ അവർക്ക് വഴിപിഴക്കില്ല. നാം വായിക്കുന്നതെന്തോ അതാണ് നാം എന്ന ഐറിഷ് കവിയായ ഒസ്കാറിന്റെ വാക്കുകൾ ഓർക്കാം. ഉപ്പൂമാക്കും ബെല്ലുമ്മാക്കുമിടയിൽ സാമ്യതകളേറെയുണ്ട്. രണ്ടു പേരും തങ്ങളുടെ സ്നേഹഭാജനത്തിലേക്കടുക്കാനുള്ള പരിശ്രമിത്തിനിടയിൽ സംഗമിക്കുന്നതാണ്, ഒരാളുടെ സ്നേഹം അദ്ദേഹത്തെ നിശ്ചലയാക്കിയപ്പോൾ മറ്റെയാളെ അത് വീണ്ടും വീണ്ടും തിരയാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു. ദൈവം എല്ലാവർക്കും ഒരുപോലെയല്ല. മനുഷ്യ നേത്രങ്ങളിലെ ഇഷ്ടത്തെകൾ ഗുണവത്തായതിനെ അവൻ വിധിക്കുന്നു. വർഷങ്ങൾ കൊഴിഞ്ഞാലും ഉപ്പൂമയും ബെല്ലുമ്മയും മനസ്സിന്റെ കോണിൽ നിന്നും തർബിയത്ത് ചെയ്യുന്നുണ്ടാകും, മുറബ്ബിയായ ശൈഖിനെ പോലെ.

ബെല്ലുമ്മയും ഉപ്പൂമയും, കാലവും നിയോ ട്രഡീഷണലിസ്റ്റും മുറബ്ബിയായ ശൈഖാകുന്ന വിധം

പ്രവാചക സ്നേഹത്തിലെ ദൈവിക പ്രയാണങ്ങൾ

പ്രവാചക പ്രകീർത്തനങ്ങളുടെ ആദ്ധ്യാത്മിക ലോകവും ഷിമ്മലിന്റെ അക്കാദമിക പ്രയാണവും

സൂഫി ഖാൻഖാഹുകളാലും ദർഗകളാലും ചരിത്ര പ്രസിദ്ധമായ ഡൽഹിയിലെ മീലാദാഘോഷങ്ങൾ എപ്രകാരമാണ് എന്ന ആലോചനയിലാണ് അഞ്ച് ദിവസത്തെ അവധി ലഭിച്ചിട്ടും ഈ മീലാദിന് നഗരത്തിൽ തന്നെ തുടരാൻ തീരുമാനിച്ചത്. മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ചരിത്രവും കലയും സംസ്കാരവുമെല്ലാം വായനയ്ക്ക് വിധേയമായപ്പോൾ അക്ബർ, ഷാജഹാൻ ചക്രവർത്തിമാരുടെ കാലത്തെ മൗലിദ് സദസ്സുകളെ കുറിച്ചറിയാൻ സാധിക്കുകയുണ്ടായി. അക്ബർ ചക്രവർത്തിയുടെ കൊട്ടാരം ചരിത്രകാരനായ ബദായൂനി രേഖപ്പെടുത്തിയത് പ്രകാരം റബിഉൽ അവ്വൽ മാസത്തിൽ ദരിദ്രർക്ക് ഭക്ഷണവും പണവും പ്രത്യേകം വിതരണം ചെയ്യാറുണ്ടായിരുന്നു. കൊട്ടാരം ദർബാറിൽ മദീനയെക്കുറിച്ചും പ്രവാചകർ (സ്വ) യെ കുറിച്ചുമുള്ള കവിതാലാപനവും പ്രവാചകരുടെ കാൽപാദമുദ്ര, താടിരോമങ്ങൾ തുടങ്ങിയ തിരുശേഷിപ്പുകളുടെ പ്രദർശനവുമുണ്ടാവാറുണ്ടായിരുന്നു. ഷാജഹാൻ ചക്രവർത്തിയുടെ ഭരണകാലത്ത് റബിഉൽ അവ്വൽ പതിനൊന്നിനാണ് മൗലിദ് പരിപാടികൾ സംഘടിപ്പിച്ചിരുന്നത്. പ്രവാചകരുടെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പണ്ഡിതരുടെ പ്രസംഗങ്ങളും ആഗ്രയിലെ കൊട്ടാരത്തിൽ അരങ്ങേറിയിരുന്നു. മധുരപലഹാരങ്ങളും ഹൽവയും ജനങ്ങൾക്ക് വിതരണം ചെയ്യുകയും ഏകദേശം ആ കാലത്തെ പന്ത്രണ്ടായിരം രൂപ മൂല്യമുള്ള പണം ഷാജഹാൻ ധർമ്മം ചെയ്തുവെന്നും ചരിത്രത്തിൽ കാണാം. റബിഉൽ അവ്വൽ പതിനൊന്നിനും പന്ത്രണ്ടിനുമാണ് ഡൽഹിയിലെ മീലാദാഘോഷങ്ങൾ വിപുലമാവുന്നത്. റബിഉൽ അവ്വൽ പതിനൊന്നിന് ഏകദേശം മൂന്ന് മണിയോടടുപ്പിച്ചാണ് ഹസ്റത് നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയ ദർഗയിലെത്തിയത്. മെഹ്ഫിലെ മീലാദ് സദസ്സും ഖദം ശരീഫ് സിയാറത്തുമാണ് ലക്ഷ്യം. ദർഗയുടെ പരിസരമാകെ വർണ്ണക്കടലാസുകൾ കൊണ്ടലങ്കരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ദർഗയുടെ മുറ്റത്ത് ഖവാലി ഗായകർ നല്ല ഈണത്തിൽ നഅതുകൾ പാടിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നുണ്ട്. നേരെ ചെന്ന് നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയ തങ്ങളെ സിയാറത് ചെയ്ത് മെഹ്ഫിൽ ഖാനയിൽ വന്നിരുന്നു. ഇടക്ക് മിഠായികളും ശർബത്തും സദസ്സിൽ വിതരണം ചെയ്യുന്നുമുണ്ട്. ദർഗയിലെ ജമാഅത് ഖാന എന്ന മസ്ജിദിനോട് ചേർന്ന ഭാഗത്തായാണ് ആസാർ ശരീഫിന്റെ പ്രദർശനമുണ്ടായത്. അലാവുദ്ദീൻ ഖിൽജിയുടെ മകനായ ഖിസ്ർ ഖാനാണ് 1325 ൽ ഈ മസ്ജിദ് പണിതത്. നിസാമുദ്ദീൻ ബസ്തി പരിസരത്തെ ഏറ്റവും പുരാതനമായ നിർമ്മിതിയും കൂടിയാണിത്. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-1.jpg alt=meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-1.jpg/></figure> ആസാർ ശരീഫ് നിസാമുദ്ദീൻ ദർഗയിൽനിസാമുദ്ദീൻ ദർഗയിലേക്ക് തിരുശേഷിപ്പുകളെത്തിയതിന്റെ ചരിത്രം ഇപ്രകാരമാണ്; 1858 സെപ്റ്റംബർ 20 നാണ് ഒന്നാം സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം പരാജയപ്പെട്ട് അവസാനത്തെ മുഗൾ ചക്രവർത്തിയായ ബഹദൂർ ഷാ സഫർ ഖില-ഇ-മുഅല്ല(ചെങ്കോട്ട അന്ന് അറിയപ്പെട്ട പേര്) ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തിന് അടിയറവ് വെച്ച് ഹുമയൂൺ ടോംബിൽ അഭയം തേടിയത്. കുടുംബത്തെ ആദ്യം ഹുമയൂൺ ടോംബിലേക്ക് പറഞ്ഞയച്ച ശേഷം ചക്രവർത്തി നേരെ ഹസ്റത് നിസാമുദ്ദീൻ ദർഗയിലെത്തി. 1920 ന്റെ തുടക്കത്തിൽ ഖാജ ഹസൻ നിസാമി എഴുതിയ 'ബേഗം കെ ആൻസു' വിലെ ദൃക്സാക്ഷിവിവരണ പ്രകാരം കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിൾ കീഴടക്കിയ സമയത്ത് സുൽത്താൻ യിൽദറാം ബയാസീദിൽ നിന്ന് തിമൂർ കൈവശപ്പെടുത്തിയ തിരുശേഷിപ്പുകളിൽ ചിലത് പാരമ്പര്യമായ് കൈമാറി ബഹദൂർ ശാഹിന്റെ സൂക്ഷിപ്പ് ശേഖരത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. "ഈ ഭൂമിയിലും ആകാശത്തിലും എനിക്കിനി അഭയമില്ല, ഇവയെ ഞാൻ അങ്ങയുടെ സുരക്ഷിതത്തിൽ ഏൽപ്പിക്കുന്നു." ദർഗയുടെ അന്നത്തെ കാര്യസ്ഥനായ ശാഹ് ഗുലാം ഹസന്റെ കൈയിൽ ചക്രവർത്തി തിരുശേഷിപ്പികളെ ഏൽപ്പിച്ചു. ഹസൻ അവയെ ദർഗയുടെ ട്രഷറിയിൽ രേഖപ്പെടുത്തി സ്വീകരിച്ചു വെച്ചു. തിരുനബിയുടെ കാൽപാദം പതിഞ്ഞ ഖദം ശരീഫും ദർഗയിൽ പ്രദർശനത്തിന് വെച്ചിരുന്നു. വിവിധ തരം പൂക്കൾ കൊണ്ട് മനോഹരമായി അലങ്കരിച്ചിട്ടുണ്ട് ദർഗയുടെ ഭാഗങ്ങൾ. എല്ലാ വിധ മതങ്ങളിൽ പെട്ടവരും സമാധാനം തേടി വരുന്നൊരു ഇടമാണ് ഹസ്രത്ത് നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയയുടെ ദർഗ. ഓരോ കോണുകളിലും തങ്ങളുടെ സന്ദേഹങ്ങളുടെ കൂമ്പാരങ്ങൾ ഇറക്കി വെക്കുന്ന കൂട്ടങ്ങൾ. ആവലാതികൾ ഇറക്കി വെക്കാനുള്ള ഇടങ്ങളാണല്ലോ മനുഷ്യനെ ജീവിപ്പിച്ച് നിർത്തുന്നത്. മെഹ്ഫിൽ ഖാനക്കെതിർവശം ലങ്കർ സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. ബറകത്തിന്റെ ഭക്ഷണം വാങ്ങാൻ ഒരു വലിയ ജനക്കൂട്ടം തന്നെയവിടെ വരി നിൽക്കുന്നുണ്ട്. നിസാമുദ്ദീൻ തങ്ങൾക്കൊരു സലാമോതി ദർഗയിൽ നിന്ന് പിരിഞ്ഞു. റബീഉൽ അവ്വൽ പന്ത്രണ്ടിലെ പ്രഭാത മൗലിദ് സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുള്ളത് ദരിയാഗഞ്ചിലെ വിസ്ഡം ഹോംസിലാണ്. എസ് എസ് എഫ് ഡൽഹി സംസ്ഥാന കമ്മറ്റിയാണ് മൗലിദിന്റെ സജ്ജീകരണങ്ങൾ ഒരുക്കിയത്. ഊദ് പുകപ്പിച്ച മജ്ലിസിൽ ഏവരും വരിയൊപ്പിച്ചിരുന്ന് ഖസീദതുൽ ബുർദയും മൗലിദുമോതി അശ്റഖയുടെ ഈരടികളോടെ ദുആ ചെയ്തു. ശേഷം കശ്മീരിൽ നിന്നുള്ള സുഹൃത്തുക്കളുടെ നേതൃത്വത്തിൽ അതിമനോഹരമായ നഅത് ആലാപനവുമുണ്ടായിരുന്നു. ഭക്ഷണം കഴിച്ച് പിരിഞ്ഞതിന് ശേഷം നേരെ പോയത് നടക്കാൻ പാകത്തിൽ ദൂരത്തിലുള്ള ജമാമസ്ജിദിലേക്കാണ്. ജമയിലെ ആസാർ ശരീഫ് കാണുകയാണ് ലക്ഷ്യം. എല്ലാ ദിവസവും വൈകുന്നേരം ചെന്നാൽ ആസാർ ശരീഫ് കാണാൻ സാധിക്കുമെങ്കിലും റബിഉൽ അവ്വൽ പന്ത്രണ്ടിന്റെ പുലരിയിൽ ബറക്കത്തെടുക്കുന്നതിന്റെ അനുഭൂതി വേറെത്തന്നെയാണല്ലോ... <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-2.jpg alt=meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-2.jpg/></figure> ദർഗാ ആസാർ ശരീഫ്ജമാ മസ്ജിദിലെ ദർഗയിൽ പ്രവാചകർ (ﷺ ) യിൽ നിന്നുള്ള ഒട്ടേറെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ സൂക്ഷിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. മംഗോൾ രാജാവ് തിമുറിൽ നിന്ന് കൈമാറ്റം ചെയ്യപ്പെട്ട് ഓട്ടോമൻ ചക്രവർത്തിയായ ബയാസീദ് ഒന്നാമനിലൂടെയാണിവ ഡൽഹിയിലെത്തിയതെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. തിരുനബി (ﷺ) യുടെ ശഅർ, കാൽപാദമുദ്ര, ഹസ്റത്ത് അലി (റ), ഹുസൈൻ (റ) എന്നിവരുടെ ഖുർആനുകൾ എന്നിവ ദർഗയിലുണ്ട്. സദർ ബസാറിൽ നിന്ന് ജമയുടെ പടവുകളിലേക്കുള്ള കിലോമീറ്ററുകൾ നീളുന്ന റാലിയും കഴിയുന്നതോടെ വർഷത്തെ മിലാദാഘോഷത്തിന് അന്ത്യമാവുന്നു. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-3.jpg alt=meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-3.jpg/></figure> ഖില ഖദം ശരീഫ്ഡൽഹിയിലെ പഹർഗഞ്ചിലുള്ളൊരു പുരാതനമായ കോട്ടയാണ് ഖില ഖദം ശരീഫ്. ചരിത്രത്താളുകളിൽ നൂറ്റാണ്ടുകൾ പിന്നോട്ട് ചെന്ന് തുഗ്ലക്ക് രാജവംശത്തിലെ ഫിറോസ് ഷാ തുഗ്ലക്കിന്റെ കാലത്തോളം ചെല്ലുമ്പോഴാണ് ഖിലയുടെ മഹത്വം മനസ്സിലാക്കാനാവുന്നത്. ഖദം ശരീഫിന്റെ ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ച് 1844 ൽ എഴുതപ്പെട്ട 'ഇംപീരിയൽ ഡൽഹിയിൽ' മെത്കാഫെ പറയുന്നത് ഇപ്രകാരമാണ്:
"അഞ്ച് നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് മുൻപ് ഫിറോസ് ശാഹ് തുഗ്ലക്കിന്റെ ഭരണകാലത്ത് ചക്രവർത്തിയുടെ അനുചരരിലൊരാൾ ഖലീഫയെ സന്ദർശിക്കാനായി മക്കയിലേക്ക് യാത്രയായി. ഖലീഫയിൽ നിന്ന് ചക്രവർത്തിയുടെ ഭരണാംഗീകാരത്തിനായുള്ള സ്ഥാനവസ്ത്രം സ്വീകരിച്ചു. അതോടൊപ്പം പ്രവാചകർ (സ്വ)യുടെ പാദം പതിഞ്ഞിട്ടുള്ളൊരു ഫലകവും ഖലീഫ ഫിറോസ് ഷാക്ക് സമ്മാനിച്ചു." <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-4.jpg alt=meelad-celebration-at-delhi-cultural-centres-4.jpg/></figure> ഖലീഫയുടെ സമ്മാനങ്ങൾ ഡൽഹിയിലേക്ക് കൊണ്ട് വരപ്പെട്ടു. തിരുശേഷിപ്പിനോടുള്ള ബഹുമാനാർത്ഥം ചക്രവർത്തിയും കൊട്ടാരം പണ്ഡിതരും നഗരത്തിൽ നിന്ന് 15 മൈൽ ദൂരം ഖദം ശരീഫിനെ അനുഗമിക്കുകയും ശേഷം ചക്രവർത്തിയുടെ കൽപ്പന പ്രകാരം ഖദം ശരീഫ് കൊട്ടാരം ഖജനാവിൽ നിക്ഷേപിക്കുകയും ചെയ്തു. സുൽത്താന്റെ ആത്മീയ ഗുരുവായിരുന്ന മഖ്ദൂം ജഹനിയൻ ജഹാൻ എന്ന സൂഫിയാണ് മക്കയിൽ നിന്ന് ഖദം ശരീഫ് ഡൽഹിയിലേക്ക് കൊണ്ട് വന്നത്. ഒരിക്കൽ ഫിറോസ് ഷാഹ് തന്റെ പ്രിയപുത്രനായ ഫതേഹ് ഖാനോട് രാജകീയ ഖജനാവിൽ നിന്നെന്താണ് വേണ്ടതെന്ന് ആരാഞ്ഞപ്പോൾ ഖദം ശരീഫ് നൽകണമെന്ന് രാജകുമാരൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. പക്ഷെ സുൽത്താൻ അത് നിരസിച്ചു. എങ്കിലും തങ്ങളിൽ നിന്ന് ആദ്യം മരണപ്പെടുന്നവരുടെ ഖബറിൽ ഖദം ശരീഫ് സ്ഥാപിക്കാമെന്ന് ഫിറോസ് ശാഹ് ഉറപ്പു നൽകി. അങ്ങനെ 1734 ൽ രാജകുമാരൻ ഫതേഹ് ഖാൻ മരണപ്പെട്ടപ്പോൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഖബറിൽ ഫിറോസ് ശാഹ് തിരുശേഷിപ്പിനെ സ്ഥാപിച്ചു. വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം ഫതേഹ് ഖാന്റെ ഖബറിൽ നിന്ന് തിരുശേഷിപ്പ് പുറത്തെടുക്കുകയും സിയാറത്തിനായി സൂക്ഷിച്ചു വെക്കുകയും ചെയ്തു. ദർഗാഹ് ഖുലി ഖാൻ തന്റെ 'മുറഖയെ ദില്ലിയിൽ' ഖില ഖദം ശരീഫിനെ പരിചയപ്പെടുത്തുന്നതിപ്രകാരമാണ്; "നഗരത്തിന്റെ ദൂര ദിക്കുകളിൽ നിന്ന് പോലും ഖദം ശരീഫ് സന്ദർശിക്കാൻ വിശ്വാസികൾ വരാറുണ്ടായിരുന്നു. വ്യാഴായ്ചകളിലെ വൈകുന്നേരങ്ങളിൽ മെഹ്ഫിൽ ഖാനകളാൽ ദർഗയും പരിസരവും തിരക്കേറുമായിരുന്നു". ഫതേഹ് ഖാന്റെ മഖ്ബറയിൽ നിന്ന് പുറത്തെടുത്ത ഖദം ശരീഫ് റബിഉൽ അവ്വൽ പന്ത്രണ്ടിന് വിശ്വാസികൾക്കായ് പ്രദർശനത്തിന് വെക്കാറുണ്ട്.

ഹസ്റത് നിസാമുദ്ദീൻ, ജമാ മസ്ജിദ്; ഡൽഹിയുടെ സംസ്കാരിക കാഴ്ചകളിലെ മീലാദാഘോഷങ്ങൾ

പൂഞ്ചിലെ ഇ.സി.എസ്. ക്യാമ്പസിലെ മഹബ്ബ സ്ക്വയറായിരുന്നു അരങ്ങ്. പ്രണയത്തിന്റെ ചതുരംഗ കള്ളികളിലെ കളങ്കമില്ലാത്ത ഇശ്ഖിന്റെ പൂർണ്ണഭാവം. കുഞ്ഞു മാനസങ്ങളായിരുന്നു ചുറ്റിലും. പാടാനും പറയാനും ആരംഭ പൂവിനോട് കിന്നാരം പറയാനും ഏറ്റവും സുന്ദരികളും സുന്ദരന്മാരുമായാണ് അവർ അന്നേ ദിനം പാഠശാലയിൽ വിരുന്ന് വന്നത്. നിറമുള്ള അമാമകളിലെ വാലിന്റെ നീളത്തിന്റെ വലുപ്പം പറഞ്ഞ് പിന്നിലേക്ക് നീട്ടി വലിച്ചിട്ട് സുന്നത്തിന്റെ ആനന്ദം ഗർവ് പറയുന്ന മക്കൾ. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-3.jpg alt=sufi-singer-3.jpg/></figure> രംഗം സുന്ദരം. പ്രവാചക നാമങ്ങൾ തുന്നി പിടിപ്പിച്ചു ഭംഗിയാക്കിയ ഉറുമാലുകളും, മനോഹരമായ കാലിഗ്രഫികളും കൊണ്ട് അലങ്കാരം കൊണ്ട സദസും പരിസരവും. ഇരിക്കാൻ വിരിച്ച, അറേബ്യൻ മജ്‌ലിസുകളിൽ കാണുന്ന പോലുള്ള പരവതാനികൾ. ഊദിന്റെ സുഗന്ധവും പുകച്ചുരുളുകളും പടർന്നു പിടിച്ച സദസ്സ്. പാതി മാത്രം പഠിച്ച ബൂസൂരി വരികൾ അത്ര താളമൊന്നുമില്ലാതെ കുട്ടികൾ പാടുന്നുണ്ട്. പാതി മുറിഞ്ഞാണെങ്കിലും, അറുന്നൂറോളം കുട്ടികൾ ഓരോ വരികളും ചൊല്ലുമ്പോഴുമുള്ള ഇമ്പം അങ്ങനെ മുഴങ്ങുന്നുണ്ട്. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-1.jpg alt=sufi-singer-1.jpg/></figure> കുട്ടികൾ കൊണ്ടു വന്ന പുന്നാര പൂവിന് ഏറെ ഇഷ്ടമുള്ള ഭക്ഷണങ്ങൾ കാരക്ക, കക്കരി, തേൻ, പാൽ പ്രത്യേകമായി വിതരണം ചെയ്യുന്നു. എല്ലാവരും അതിന്റെ തിരക്കിലാണ്. അതിനിടയിൽ എപ്പോഴാണ് എന്ന് അറിയില്ല, കുട്ടികളൊക്കെയും കവാടത്തിനരികിലേക്ക് ഓടി പോകുന്നത് ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടത്. ഒരു പ്രായമായ മനുഷ്യൻ നടന്നു വരുന്നു. കുട്ടികൾ അദ്ദേഹത്തെ ആനയിച്ചു കൊണ്ട് വരുന്നു എന്ന് പറയുന്നതാവും ശരി. ധാരാളം കുട്ടികൾക്കിടയിൽ അവരുടെ കൈ പിടിച്ചു ഒരു തേജസ്വിയായ മനുഷ്യൻ. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-5.jpg alt=sufi-singer-5.jpg/></figure> അയാൾ നേരെ നടന്നു വന്ന് മജ്‌ലിസിൽ ഇരുന്നു. എന്താണ് നടക്കുന്നത് എന്ന് അറിയാതെ ഞങ്ങൾ പരസ്പരം നോക്കി. കലപില ശബ്ദം ഉണ്ടാക്കി കൊണ്ടിരുന്ന കുട്ടികളടക്കം സദസ്സ് നിശബ്ദമായി. വളരെ കൗതുകത്തോടെ എല്ലാവരും നോക്കി നിന്നപ്പോൾ ആകസ്മികമായി സംഭവിച്ചതായിരിക്കണം ആ നിശബ്ദത. പതിയെ പുഞ്ചിരി തൂകി അയാൾ സംസാരിച്ചു തുടങ്ങി. "നബിയുടെ മുഹബ്ബത്ത് പാടി പറയുന്നിടത്ത്, അത് കേട്ടിട്ട് ഞാൻ വന്നില്ല എങ്കിൽ, അവിടെ ചെല്ലുമ്പോൾ എന്നോട് പിണങ്ങും, എനിക്കും പാടണം, എന്റെ കൂടെ നിങ്ങളും പാടണം, നമുക്ക് ഒരുമിച്ചു ഒരുപാട് പാടാം. നിങ്ങൾ എന്റെ കൂടെ പാടില്ലേ?"
എന്ത് മധുരമായ ശബ്ദം, ഈ പട്ടണത്തിൽ മുമ്പൊന്നും കണ്ടിട്ടില്ല. ഏറെ ദൂരം യാത്ര ചെയ്ത ക്ഷീണം ഒന്നും മുഖത്ത് കാണാനുമില്ല, എന്ത് പ്രസന്നമാണ്! നരച്ചു നരച്ചു വെളുത്ത അഴകുള്ള താടി നെഞ്ചിനോളം നീണ്ടു കിടക്കുന്നുണ്ട്. അപൂർവം ആളുകൾ മാത്രമേ ഈ പട്ടണത്തിൽ ചാര നിറത്തിലുള്ള കനമില്ലാത്ത തൊപ്പി ധരിക്കുന്നത് കണ്ടിട്ടുള്ളൂ. ഒട്ടും ചുളിയാത്ത, വെളുപ്പിൽ ഇളം പിങ്ക് നിറം ചാലിച്ച ഖമീസ്.
ഞങ്ങളെയും നോക്കി പുഞ്ചിരി തൂകി കൊണ്ട് മനോഹരമായി അയാൾ പാടി തുടങ്ങി. ആവേശം പൂണ്ട് മക്കളും കൂടിയപ്പോൾ അവിസ്മരണീയമായി.
 
തേരാ ഖവാൻ മെ തേരേ ഗീത് ഗവാൻ, 
യാ റസൂലല്ലാഹ്
 
(അല്ലാഹുവിന്റെ ദൂതരേ, ഞാൻ നിങ്ങളുടെ പാട്ടുകൾ പാടും അല്ലാഹുവിന്റെ ദൂതരേ) 

സുനാ ഹേ ആപ് ഹർ ആശിഖ് കേ ഘർ തശ്രീഫ് ലതേ ഹേ, 
മേരേ ഘർ മേ ഭീ ഹോ ജായേ ചരഘൻ, യാ റസൂലല്ലാഹ് 

(എല്ലാ ആശിഖിങ്ങളുടെയും വീടുകൾ നിങ്ങൾ സന്ദർശിക്കാറുണ്ടെന്ന് കേട്ടിട്ടുണ്ട്. 
ദൈവദൂതരേ, എന്റെ വീട്ടിലും അങ്ങയുടെ പ്രകാശം ഉണ്ടാകട്ടെ) <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-2.jpg alt=sufi-singer-2.jpg/></figure> ഓരോ വരിയും, അത്രമേൽ ആർദ്രമായി അയാൾ പാടി. നബിയുടെ ഉമ്മത്ത് ആക്കിയതിന് നന്ദി പറഞ്ഞു പാടിയപ്പോൾ ആ സ്വരം ഒന്നിടറി, ആ കാലത്ത് പിറക്കാൻ ഭാഗ്യം ലഭിച്ചില്ലല്ലോ എന്ന വരി പാടിയപ്പോൾ കടലോളം നീലിമയുള്ള ആ കണ്ണിൽ തിരകൾ തല്ലി. 
 
അപ്നാ ജീന അപ്നാ മർണ അബ് അസി ജോ കട് പി ഹെ 
അബ് കഹാം സർകാർ ജായേം ആപ് കേ ഹോതേ ഹോയേ 
 
(എന്റെ ജീവിതവും, എന്റെ മരണവും 
അവിടുത്തെ വാതിൽപ്പടിയിൽ, മറ്റെവിടെ പോകണം) 
 
എന്ന് പാടിയപ്പോൾ കണ്ഡമിടറി അല്പം നേരം മൗനമായി ഇരുന്നു,ശേഷം വെള്ളം കുടിച്ചു. ഒരു പ്രത്യേക താളത്തിൽ, ദുആ ചൊല്ലി സലാം പറഞ്ഞു നിറുത്തി. പാട്ടിനിടയിൽ സാരോപദേശം നൽകി, വരികളിൽ പറഞ്ഞ സംഭവങ്ങൾ ചെറിയ കഥകളായി പറഞ്ഞു നൽകി, നായകനെ ഇശ്ഖ് വെക്കുന്നതിന്റെ മഹത്വം വ്യക്തമാക്കി പറഞ്ഞു. സ്വലാത്ത് ചൊല്ലി. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-4.jpg alt=sufi-singer-4.jpg/></figure> ഗുലാം ഹെ ഗുലാം ഹെ 
റസൂൽ കി ഗുലാം ഹെ 

മുദ്രാവാക്യം വിളിപ്പിച്ചു. സമയം പോയത് അറിഞ്ഞതെയില്ല, മധുരം നൽകിയപ്പോൾ ആസ്വദിച്ചു കഴിച്ചു. അല്പം ഇരുന്നതിന് ശേഷം, ഇനി ഞാൻ വരട്ടെ എന്നും പറഞ്ഞു അയാൾ ഇറങ്ങി. പേര് എന്താണെന്നോ, നാട് എവിടെയാണെന്നോ , എവിടെ നിന്നും വരുന്നു എന്നോ, എവിടേക്ക് പോകുന്നു എന്നോ ചോദിക്കാൻ ആർക്കും മനസ്സു വന്നില്ല.
പോയി ഏറെ നേരമായിട്ടും ആ മനുഷ്യൻ ബാക്കി വെച്ച, വന്ന സമയം മുതൽ ഉണ്ടായിരുന്ന ആ സുഗന്ധം മാത്രം ചുറ്റിലും നിർഗളിച്ചു. അർദ്ധ രാത്രികളിൽ മാത്രം പൂക്കുന്ന ഒരു തരം വെളുത്ത പൂവിന്റെ മണമാണതിന് എന്ന് ആരോ പറഞ്ഞു. എന്താണ് കഴിഞ്ഞ കുറച്ചു മണിക്കൂറുകളിൽ ഇവിടെ നടന്നത് എന്ന് എത്ര വീണ്ടെടുപ്പ് നടത്തിയിട്ടും പറയാൻ മനസ്സ് സമ്മതിക്കുന്നില്ല. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/sufi-singer-6.jpg alt=sufi-singer-6.jpg/></figure> പണ്ട് കാലങ്ങളിൽ സൂഫികൾ മാത്രം കൂടുന്ന സദസ്സുകളിൽ പാട്ട് പാടി പറയുന്ന സൂഫികളുടെ ഒരു പാട്ടുകാരൻ വരാറുണ്ടായിരുന്നുവത്രേ. പാടിയ വരികളുടെ ഈണത്തിൽ രാത്രി മുഴുവനും ആസ്വദിച്ചു ലയിച്ചിരുന്ന്, സുബ്ഹിക്ക് മുമ്പ് തഹജ്ജുദ് നിസ്കരിക്കാനായി അല്പം നേരം ഉറങ്ങാൻ സമയം നൽകാൻ, അന്നുള്ള സൂഫി വര്യരിലെ പ്രധാനികൾ പാട്ട് അവസാനിപ്പിക്കാൻ ആവശ്യപ്പെട്ട ഒരു കഥ ഇവിടെ വാമൊഴിയായി നിലനിൽക്കുന്നുണ്ട്. ഈ സംഭവം ചിലരോടൊക്കെ പറഞ്ഞപ്പോൾ ആ കഥയാണ് പകരം പറഞ്ഞു തന്നത്. Photo credits: <a href="https://instagram.com/jauhar_muthu_ap" target="_blank">jauhar_muthu_ap</a>

സൂഫി നഗരത്തിലെ പാട്ടുകാരൻ

ഇജാസതു രിവായ; വാമൊഴി സംസ്കാരത്തിൽ നിന്നുമുള്ള പര്യാലോചനകൾ

കഴിഞ്ഞ കുറച്ചു വർഷങ്ങളായി ഏകാന്തത കൂട്ടിനുള്ളതു കൊണ്ടു മാത്രമാണ് ഞാൻ ഒറ്റക്കായിപ്പോകാതിരുന്നത്. ദൈർഘ്യമേറിയ പകലുകൾ തീർന്നു കിട്ടാനാണ് ജീവിതത്തിൽ ബുദ്ധിമുട്ട്. രാത്രികൾ പൊതുവേ സുന്ദരമാണ്. പ്രത്യേകിച്ചും പകൽ പോലെ വെളിച്ചമുള്ള രാത്രികൾ. അത്തരം രാത്രികളിൽ, മിനു അവസാനമായി വരച്ച അക്വാറിയത്തിന്റെ പെയിന്റിങ്ങിലേക്ക് കുറേ നേരം നോക്കിക്കിടക്കും. അന്നേ ദിനങ്ങളിൽ ഞാൻ കണ്ണടക്കാതെ ഉറങ്ങുകയും സ്വപ്നം കാണുകയും ചെയ്യും. രസകരമാണത്, മിനു ഇതുവരെ മരിച്ചിട്ടില്ലെന്നു വരെ തോന്നും. ഈയിടെ, സ്വപ്ന ദർശനങ്ങൾക്കിടയിൽ ഒരു ദുസ്വപ്നം കണ്ട് ഞാൻ ഞെട്ടിയുണർന്നു. ഒരുപാട് ഓടിയതിന്റെ ക്ഷീണം പോലെ ശരീരം കിതക്കുകയും വിയർക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. വേണ്ടുവോളം വെള്ളം കുടിച്ച് കിതപ്പു മാറ്റി. ഒരു വരിഞ്ഞു മുറുകൽ അനുഭവപ്പെട്ടപ്പോൾ വാതിൽ തുറന്ന് ഞാൻ പുറത്തിറങ്ങി. ഇരുട്ട് കലർന്ന വെളിച്ചത്തിൽ മുറ്റത്ത് വീണു കിടന്നിരുന്ന മുല്ലപ്പൂക്കൾ കാണാമായിരുന്നു. ഒന്നെടുത്ത് മണത്തു നോക്കി. ആ സുഗന്ധം ഉടലിലെ വിയർപ്പു കണങ്ങളെ വറ്റിച്ചു കളഞ്ഞു. അമിതമായ ഒരു ഉന്മേഷം തോന്നിയപ്പോൾ മുന്നിൽ കണ്ട മരത്തിൻ്റെ മുകളിലേക്ക് ഞാൻ ഓടിക്കയറി. അതിന്റെ ശിഖരങ്ങൾ താഴോട്ടാണ് തഴച്ചു വളർന്നിരുന്നത്. ഒടുവിൽ മുകളിലെത്തി. മുകളിൽ മുഴുവൻ വേരുകൾ! ഞാൻ കയറിയത് മുകളിലേക്കല്ലായിരുന്നോ? മുകളിലേക്കല്ലാതെ ഒരാൾക്ക് കയറാനാകുമോ? ഇരുട്ടിൽ, മുകളിലേക്ക് നോക്കുമ്പോൾ ഒരു ഭീമൻ ഗോൾഡ് ഫിഷും ഒത്തിരി ചെറിയ മീൻകുഞ്ഞുങ്ങളും നീലക്കുളത്തിൽ മുങ്ങിക്കുളിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ഞാൻ പെട്ടെന്ന് ഭൂമിയിലേക്ക് തന്നെ ഇഴഞ്ഞിറങ്ങി. ഒരുപാടിറങ്ങി. എത്രയിറങ്ങിയിട്ടും താഴെയെത്തുന്നില്ല! ഞാൻ പേടിച്ചരണ്ടു. വേഗം മുകളിലേക്ക് തന്നെ തിരിച്ചു കയറി. വേരിൽ പിടിച്ച് തൂങ്ങി ആ കുളത്തിലേക്ക് എടുത്തു ചാടി. ഒരുപാട് ദൂരം നേരെ നീന്തി. ഒടുവിലൊരു തുരുത്തിലെത്തി. അവിടെയും ഒരു മരം തല കുത്തനെ വളർന്നതുണ്ടായിരുന്നു. താഴേക്കു വളർന്ന ആ മരമിറങ്ങി ഞാൻ ഭൂമിയിലെത്തി. മുറ്റത്ത് അപ്പോഴും മുല്ലപ്പൂക്കൾ അങ്ങിങ്ങായി വീണു കിടക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. അതിൽ നിന്ന് ഒന്നെടുത്ത് ഞാൻ വീണ്ടും മണത്തു നോക്കി. പെട്ടെന്ന് ചുറ്റിലും ഇരുട്ട് മാറി വെളിച്ചം വന്നു. ഞാനൊന്ന് കണ്ണ് മുറുക്കിച്ചിമ്മി. ഒരു ദീർഘ ശ്വാസം വലിച്ച് കണ്ണ് തുറന്നു. പകൽ എന്നെ നോക്കി പല്ലിളിച്ചു. രാത്രിയിൽ മാത്രം വരുന്ന മിനുവിന്റെ അക്വാറിയത്തിലെ മീനുകൾക്കായി ഞാൻ&nbsp;കാത്തിരുന്നു

ഒരു മരദൂരം

അർബഊന ഹദീസ്; ഹദീസിന്റെ സാഹിതീയ അടയാളങ്ങൾ

മരണത്തിന്റെ അവസാന സമയങ്ങളിൽ ബാഗ്ദാദിലെ പ്രമുഖ ഹദീസ് പണ്ഡിതനായ യഹ്‌യ ബ്നു മഈനോട് (ഹി.158-233) ചോദിക്കുകയുണ്ടായി :- അവസാനമായി വല്ല ആഗ്രഹങ്ങളും പ്രത്യേകം മനസ്സിൽ കരുതുന്നുണ്ടോ? അദ്ദേഹം പ്രതിവചിച്ചു "വിജനമായ വാസസ്ഥലവും ആലിയായ സനദും. ഒരു നാട്ടിലെ അവാലികളും പ്രധാന ഹദീസുകളും നേടിയാൽ നിങ്ങൾ അടുത്ത വഴിദൂരങ്ങളിലേക്ക് യാത്രയാവുക". ഇബ്നു സ്വലാഹ് തന്റെ മുഖദ്ദിമയിൽ നടത്തിയ പരാമർശമാണിത്. ആലിയായ സനദ് അഥവാ എണ്ണം ചുരുങ്ങിയ നിവേദകരിലൂടെ നബി തങ്ങളിലേക്ക് ചേർക്കപ്പെടുന്ന ഹദീസിൽ കണ്ണിയാകുന്നതിനാണ് 'സനദുൻ/ഇസ്നാദുൻ ആലിൻ' എന്ന് പറയുന്നത്. ആലി എന്നതിന്റെ ബഹുവചനമാണ് അവാലി. പിൽക്കാലത്ത് ഇത്തരം ആലിയായ ഹദീസുകളുടെ സമാഹാരങ്ങൾ 'അവാലി' എന്ന പേരിലറിയപ്പെട്ടു. ഹിജ്റ മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ തങ്ങൾക്ക് ലഭ്യമായ അപൂർവമായ ഹദീസുകളും സ്വന്തം ശേഖരങ്ങളും പ്രധാന തിരു വചനങ്ങളും പ്രത്യേകം തിരഞ്ഞെടുത്ത് കൊണ്ട് ഹദീസ് പണ്ഡിതർ സമാഹരിച്ചിരുന്നു. ആദ്യ കാലത്ത് ഇത്തരം സമാഹാരങ്ങളെ 'മുൻതഖബ്', 'മുൻതഖ' തുടങ്ങിയ പേരുകളിലാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. എങ്കിലും അന്ന് സമാഹാരത്തിന്റെ പ്രേരകങ്ങൾ വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു. എന്നാൽ ക്രോഡീകരണാനന്തരം നിവേദക ശൃംഖലയുടെ വഴിദൂരങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള തെരഞ്ഞെടുത്ത ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങൾ മുഹദ്ദിസുകളുടെ പ്രാഥമിക പരിഗണനയിലുൾപ്പെട്ടു. ഹിജ്റ നാലാം നൂറ്റാണ്ടോട് കൂടെ ഈ പ്രവണത അധികരിക്കുകയും 'അവാലി' എന്ന പുതിയ ഹദീസ് ശാഖക്ക് ജന്മം നൽകുകയും ചെയ്തു. നാൽപത് ഹദീസുകളുടെ സമാഹാരം പോലെ ഒരു നിവേദകന്റെ പ്രഥമപ്രധാനമായ ഹദീസുകളുടെ ശേഖരമായിരുന്നു അവാലി. അവാലി ശാഖക്ക് കീഴിൽ കാലങ്ങളിലായി പല ഉപശാഖകളും നിലവിൽ വന്നിട്ടുണ്ട്. നേരത്തേ നാൽപത് ഹദീസുകളുടെ (അർബഊന ഹദീസ്) സമാഹാരങ്ങളിൽ എണ്ണം അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തി പല ഉപശാഖകളും പരിചയപ്പെടുത്തിയിരുന്നല്ലോ. അവാലി യിലും അത്തരം ഉപശാഖകൾ ദർശിക്കാവുന്നതാണ്. കൂടാതെ ചെറിയ ഇസ്നാദ് പ്രത്യേക നിബന്ധനകൾ പൂർത്തിയാക്കിയാൽ അബ്ദാൽ, മുവാഫഖാത് എന്നെല്ലാം തുടങ്ങി വ്യത്യസ്ത പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. നാൽപത് ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങളുടെ വലിപ്പത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി ഓരോ ശേഖരങ്ങളുടെയും സ്വഭാവമനുസരിച്ച് അവാലികളുടെ വണ്ണവും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കും. ഇബ്നു തൂലൂനിന്റെ അവാലിയിൽ കേവലം പത്ത് ഹദീസുകൾ മാത്രമാണ് ഉൾകൊള്ളിച്ചിട്ടുള്ളത്. അതേസമയം ഇബ്നു അസാക്കിറിന്റെ 'അവാലി മാലിക്കും' സാഹിർ ബ്നു ത്വാഹിറിന്റെ 'അവാലി ബ്നു ഖുസൈമ' യും അമ്പതും മുപ്പതും വാള്യങ്ങളിലായി വലിയ ശേഖരങ്ങളായി നിലനിൽക്കുന്നു. എങ്കിലും പൊതുവേ വണ്ണം കുറഞ്ഞ സമാഹാരങ്ങളാണ് കൂടുതലായി എഴുതപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്. താരീഖു ബാഗ്ദാദിൽ പ്രമുഖ ഹദീസ് പണ്ഡിതനും ചരിത്രകാരനുമായ ഖതീബ് അൽ ബാഗ്ദാദി ഒരു ഉപകഥ പങ്കുവെക്കുന്നുണ്ട്. മുസ്ലിം മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ ഉടലെടുത്ത സൻഞ്ച് കലാപത്തിന്റെ സമയത്ത് ദക്ഷിണ ഇറാഖിൽ നിന്ന് ഒരു വലിയ ചാക്കും ചുമന്ന് പാലായനം ചെയ്യുന്ന മുഹമ്മദ് ബിൻ അബ്ബാസ് അൽ ഖാദിമി എന്ന ഹദീസ് പണ്ഡിതനെ കുറിച്ചാണ് ഖതീബുൽ ബാഗ്ദാദി വിവരിക്കുന്നത്. അദ്ദേഹത്തോട് താനെന്താണ് ചുമന്നു കൊണ്ടിരിക്കുന്നത് എന്ന് ചോദിച്ചപ്പോൾ അദ്ദേഹം പ്രതിവചിച്ചു :"ഇത് നന്മയുടെ ചുമടാണ്. ഇത് എന്റെ അവാലി ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങളാണ്." ഹിജ്റ മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മധ്യത്തിൽ നടന്നിട്ടുള്ള ഈ സംഭവം അക്കാലത്ത് തന്നെ അവാലി ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങൾ ഒരു പ്രത്യേക ശാഖയായി രൂപം കൊണ്ടിരുന്നു എന്നതിന്റെ അടയാളങ്ങളാണ്. ഹിജ്റ നാലാം നൂറ്റാണ്ടിലെ പ്രസിദ്ധമായ അവാലി സമാഹാരമാണ് ബാഗ്ദാദിലെ ഹദീസ് പണ്ഡിതനായ അബൂബക്കർ അൽ ഖതീഇയ്യിയുടെ "ഖതീഇയ്യാത്" എന്ന അഞ്ചു വാള്യങ്ങളുള്ള സമാഹാരം. പ്രമുഖ മുസ്ലിം ചരിത്രകാരനായ ഇമാം ദഹബി പറയുന്നതായി കാണാം :" ഖതീഇയ്യാത് പോലെയുള്ള സമാഹാരങ്ങളിലെ ഹദീസുകൾ കേൾക്കാൻ കഴിയാത്ത ഹദീസ് പണ്ഡിതർ മുഹദ്ദിസുകളുടെ ശ്രേണിയിൽ രണ്ട് പടി താഴെയായി ക്രമീകരിക്കപ്പെടാൻ കാരണമാകുന്നതാണ്. അത്തരത്തിൽ ഹിജ്റ ഒമ്പതാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ ഖതീഇയ്യാത് പിൽക്കാല പണ്ഡിത വ്യവഹാരങ്ങളിലും വലിയ പ്രാധാന്യത്തോടെ കണ്ട് പോന്നിരുന്നു. ആദ്യകാലങ്ങളിൽ സ്വന്തം ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ഇത്തരം അവാലി ശേഖരങ്ങൾ ഹദീസ് പണ്ഡിതർ തിരഞ്ഞെടുത്തിരുന്നതെങ്കിലും പിന്നീട് മറ്റു ഹദീസ് പണ്ഡിതരുടെ ശേഖരങ്ങളിൽ നിന്നും അവാലികൾ സമാഹരിച്ചതായി കാണാം. മദീനയിലെ ഇമാമും പ്രമുഖ പണ്ഡിതനുമായ ഇമാം മാലിക് (റ) വാണ് ഈ ഉപശാഖയിൽ വളരെ പ്രാധാന്യം കൽപ്പിക്കപ്പെടുന്ന വ്യക്തിത്വം. ഹിജ്റ നാലാം നൂറ്റാണ്ടിലെ പണ്ഡിതനായ അൽ ഹാക്കിം അൽ കബീറാണ് ഇമാം മാലിക് (റ) വിന്റെ അവാലി ആദ്യമായി ക്രോഡീകരിക്കുന്നത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ തന്നെ സമകാലികനായ അബൂ അബ്ദുള്ളാ അൽ ഹാക്കിം എന്നവർ മറ്റൊരു മാലിക് (റ) ന്റെ മറ്റൊരു അവാലിയും രചിച്ചു. മറ്റു പ്രസിദ്ധമായ ഇമാം മാലിക്കിന്റെ അവാലികളാണ് അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സാലിം ബ്നു അയ്യൂബ് അൽ റാസി എഴുതിയ അവാലിയും ആറാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഇബ്നു അസാക്കിറിന്റെ അവാലിയും. പിന്നീട് അതൊരു സംസ്കാരമായി മുസ്ലിം ലോകത്ത് വികസിച്ചു വന്നു. ആദ്യ കാല ഹദീസ് ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ അവാലി സമാഹാരങ്ങൾക്ക് പുറമേ പിന്നീട് പിൽക്കാല രചനകളായ ഇമാം ബുഖാരി, ഇമാം മുസ്‌ലിം തുടങ്ങിയവരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ ആസ്പദമാക്കിയും അവാലികൾ വന്ന് തുടങ്ങി. സുലാസിയ്യാതുൽ ബുഖാരിമുസ്‌ലിം ധൈഷണിക പാരമ്പര്യത്തിൽ ഹദീസ് മേഖലയിലെ എക്കാലത്തെയും മികച്ച സംഭാവനയായ ഇമാം ബുഖാരി (റ) വിന്റെ സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയെ ആസ്പദമാക്കിയും ധാരാളം അവാലികൾ രചിക്കപ്പെട്ടു. ഇമാം ബുഖാരി (റ)വിനും നബി തങ്ങൾക്കും ഇടയിൽ മൂന്ന് നിവേദകർ മാത്രമുള്ള ഹദീസുകളാണ് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയിലെ ഏറ്റവും ആലിയായ ഇസ്നാദ്. 'സുലാസിയ്യാതുൽ ബുഖാരി' എന്ന പേരിൽ വിശ്രുതമായ ഈ ആലിയായ സനദുകളുള്ള ഹദീസുകളെ മാത്രം സമാഹരിച്ചാൽ ഏകദേശം ഇരുപത്തി രണ്ടോളം ഹദീസുകൾ നമുക്ക് കാണാൻ സാധിക്കും. അതേ സമയം ഇമാം മുസ്ലിമിന്റെ സ്വഹീഹിൽ ഏറ്റവും ആലിയായ ഇസ്നാദ് നാല് നിവേദകരിലൂടെ നബി തങ്ങളിലേക്കെത്തുന്ന ഹദീസുകളാണ്. അതിനാൽ തന്നെ, ഇത്രയും സുലാസിയ്യാത് സ്വിഹാഹുകളിൽ ഒരുമിച്ച് കൂട്ടിയത് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെ മാത്രം പ്രത്യേകതയാണ്. സുനനു ഇബ്നു മാജയിൽ മൂന്ന് സുലാസിയ്യാതും ഇമാം തുർമുദിയുടെ ജാമിഇൽ ഒരു സുലാസിയ്യാതും മാത്രമാണുള്ളത്. എന്നാൽ സുനനു അബൂ ദാവൂദിലോ സുനനു നസാഇയിലോ ഒരൊറ്റ സുലാസിയ്യാത് പോലും ഉദ്ധരിച്ചിട്ടില്ല. സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയിലെ സുലാസിയ്യായ ഹദീസുകളുടെ കൈമാറ്റം വലിയ പ്രാധാന്യത്തോടെ മുസ്ലിം പണ്ഡിതർ കൊണ്ടുനടന്നു. നബി തങ്ങളിലേക്ക് ഏറ്റവും അടുത്തിടപഴകാൻ ഒരു അവസരമായി ഇത്തരം സനദുകളെ ഹദീസ് സ്നേഹികൾ ഉപയോഗപ്പെടുത്തി. ഹിജ്റ ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിലെ കുർദിഷ് പണ്ഡിതനായ ഇബ്നു അസീർ പറയുന്നതായി കാണാം." ഞങ്ങളുടെ കാലത്ത് നബി തങ്ങളിലേക്ക് ഏറ്റവും ദൂരം കുറഞ്ഞ അവലംബ യോഗമായ വഴി ഇമാം ബുഖാരിയുടെ സുലാസിയ്യാത് വഴി വെറും എട്ട് നിവേദകർ മാത്രമുള്ള ഹദീസുകളാണ്". ഹദീസ് തേടി ദേശങ്ങളിലൂടെ സഞ്ചരിച്ച പല മുഹദ്ദിസുകളും സുലാസിയ്യാതുകളെ പ്രത്യേകം പരിഗണിച്ചിരുന്നതായി കാണാം. ഹിജ്റ എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ അന്തലൂസിയൻ ഹദീസ് പണ്ഡിതനും യാത്രികനുമായ അൽ തുജീബി കിഴക്കൻ രാജ്യങ്ങളിലൂടെ താൻ നടത്തിയ യാത്രകൾക്കിടയിൽ ഒരുപാട് പേരിൽ നിന്നായി ഒരുമിച്ച് കൂട്ടിയ സുലാസിയ്യാതുകളെ കുറിച്ച് വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. കൂടാതെ, മക്കയിലും മദീനയിലും വെച്ച് തങ്ങളുടെ തീർത്ഥാടന യാത്രകൾക്കിടെ മുഹദ്ദിസുകൾ സുലാസിയ്യായ ഹദീസുകൾ കൈവശമുള്ള ഹദീസ് പണ്ഡിതരെ പരതി നടക്കാറുണ്ട്. ഹിജ്റ ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിലെ പണ്ഡിതനായ ഇബ്നു റാഷിദ് അൽ ഫിഹ് രി ഇത്തരം കേന്ദ്രങ്ങളിൽ വെച്ച് ഒരുപാട് പേർക്ക് സുലാസിയ്യാത് കൈമാറിയതായി കാണാം. ഹദീസ് പഠനത്തിൽ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഹിജ്റ മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഈജിപ്ഷ്യൻ പണ്ഡിതൻ ഹാഫിള് അൽ ഇറാഖിയും മകനും മസ്ജിദുൽ ഹറാമിന് ഉള്ളിൽ വെച്ച് ഇബ്രാഹീം ബ്നു യഹ്‌യ അ-സൻഹജി എന്ന പണ്ഡിതനിൽ നിന്ന് സുലാസിയ്യാത് സ്വീകരിച്ചതായി അദ്ദേഹം വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. സുലാസിയ്യാത് സമാഹാരങ്ങൾക്ക് വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥങ്ങളായി പിൽകാലഘട്ടത്തിൽ ധാരാളം രചനകൾ ഉടലെടുക്കുകയുണ്ടായി. ക്രോഡീകരണാനന്തര സാഹിതീയ വികാസങ്ങളിൽ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഇത്തരം കൃതികൾ ഹിജ്റ ഒമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിലാണ് ആദ്യമായി എഴുതപ്പെട്ടത്. ഈജിപ്ഷൻ പണ്ഡിതരായ ഇബ്നു ഹജറുൽ അസ്ഖലാനിയും ശിഹാബുദ്ധീൻ അഹ്മദും ഇന്ത്യൻ പണ്ഡിതരായ അബ്ദുൽ ബാസിത് അൽ ഖനൂജിയും സാദിഖ് ഹസൻ ഖാനും മൊറോക്കൻ പണ്ഡിതനായ അബ്ദുൽ ഹയ്യ് അൽ കത്താനിയും ഇത്തരം സുലാസിയ്യാതുകൾക്ക് വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. പിൽക്കാലത്ത് ധാരാളം നിബന്ധനകൾ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തി വ്യത്യസ്തങ്ങളായ അവാലി സമാഹാരങ്ങൾ നിലവിൽ വന്നിട്ടുണ്ടെങ്കിലും സുലാസിയ്യാതുൽ ബുഖാരി മുസ്ലിം പണ്ഡിതർ തങ്ങളുടെ ഒരു സ്വകാര്യ അഹങ്കാരമായി കണ്ടു പോന്നു.

അവാലി; പ്രവാചകരിലേക്കുള്ള പരമ്പരയുടെ വഴിദൂരങ്ങൾ

ഹജ്ജ് നിർവഹണ കാലയളവിലെ വിശുദ്ധ നഗരങ്ങളുടെ ചിത്രീകരണങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതോ, പ്രത്യേകമായി പരാമർശിക്കുന്നതോ ആയ കയ്യെഴുത്തു പ്രതികൾ, ഛായാചിത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ മധ്യകാലം മുതൽക്കെയുള്ള ഇസ്ലാമിക തീർത്ഥാടന അനുഭവങ്ങളുടെ വായനകൾക്കുള്ള ഒരു മുഖ്യസ്രോതസ്സായാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്. മക്കയുടെയും മദീനയുടെയും ഫോട്ടോഗ്രാഫുകൾ, ചിത്രീകരണങ്ങൾ ഉൾപ്പെട്ട പോസ്റ്റ്കാർഡുകൾ, പോസ്റ്ററുകൾ, ടൈലുകൾ തുടങ്ങിയവയും ഇവകളൊടൊപ്പം ഈ വർഗീകരണത്തിൽ ചേർത്തു വെക്കാനാവും. ഇത്തരത്തിൽ, മുഹ്‌യിദ്ദീൻ ലാറിയുടെ ഫുതുഹ് അൽ ഹറമയ്നി പോലെയുള്ള, വഴികാട്ടി ഗ്രന്ഥമായും (Guidebook) ജ്ഞാപകക്കുറിപ്പായും (Memento) പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന ടോപോഗ്രഫി കയ്യെഴുത്തുപ്രതികളിലെ ചിത്രീകരണങ്ങൾ മക്കയുടെ ദേശഭാവന വിദൂരതയിലും വിശ്വാസികൾക്ക് സാധ്യമാക്കിയിരുന്നു എന്നു കാണാം. പരാമർശിത ഗ്രന്ഥത്തിലെ പേർഷ്യൻ ഭാഷയിലുള്ള കർമ വിശദീകരണങ്ങൾ (text) വായനക്കാരനും അവലംബകനും വിശുദ്ധദേശങ്ങളുടെ ആത്മീയ ജൈവികത കൈമാറാൻ മാത്രമുള്ള ഊർജം ഉൾവഹിക്കുന്നത് ശ്രദ്ധിക്കാനാവും. ഹജ്റുൽ അസ്‌വദ് ചുംബിച്ചപ്പോൾ "ഞാൻ ഒരു പുഴുവായി, അവൻ(അല്ലാഹു) പ്രകാശമുള്ള മെഴുകുതിരിയായി" എന്ന ലാറിയുടെ പരാമർശം ഉദ്ദാഹരണം. ഫുതൂഹ് അൽ ഹറമയ്നിയോടു സമാനമായി, ദക്ഷിണേഷ്യൻ തീർത്ഥാടകരുടെ സൗകര്യാർഥം 1907-ൽ ഇന്ത്യൻ ഫോട്ടോഗ്രാഫറായിരുന്ന ഹുസൈൻ മിർസ ഹജ്ജ് കേന്ദ്രങ്ങളുടെയും ഹിജാസിലെ മറ്റ് പുണ്യഭൂമികളുടെയും ഫോട്ടോഗ്രാഫുകളെ ഒരു ഉറുദു കവിതയ്ക്കൊപ്പം സംവിധാനിച്ചതായി കാണാം. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/siraj-hajj-1.jpg alt=siraj-hajj-1.jpg/></figure> ഒരു തലത്തിൽ ചിന്തിക്കുമ്പോൾ തീർത്ഥാടനം നിർവഹിച്ചവർക്ക് ദൃഷ്ടിപരമായ ഓർമകൾ (Optical memory) പിൽക്കാലത്ത് ഉണർത്തുന്ന സ്രോതസ്സായി മേൽ പ്രതിപാദിച്ച പ്രതികളും സമസ്വഭാവം പുലർത്തുന്നവയും വർത്തിച്ചിരിക്കണം. ഈ ഇനങ്ങളിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒന്നായി കടലാസ് ചുരുളുകളിൽ തയ്യാറാക്കപ്പെട്ടിരുന്ന ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളെ കണക്കാക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഒരു വ്യക്തി മക്കയിലേക്കുള്ള തീർത്ഥാടനത്തിൽ പങ്കെടുത്തുവെന്നും അതിന്റെ പൂർത്തീകരണത്തിന് ആവശ്യമായ ആചാരങ്ങൾ അനുഷ്ഠിച്ചുവെന്നും സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്ന ശൈലിയിലുള്ള നിയമപരമായ രേഖകളാണ് ഹജ്ജ് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകൾ. പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ അവ നിലവിലുണ്ട് എന്നാണ് അനുമാനിക്കപ്പെടുന്നത്. ഇത്തരത്തിൽ ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആരംഭം വരെ, തീർത്ഥാടകർക്ക് സാധാരണയായി കടലാസുകളിൽ എഴുതി തയ്യാറാക്കിയ ഹജ്ജ് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകൾ ലഭിച്ചതായി കാണാം. സ്വയം ഹജ്ജ് പൂർത്തിയാക്കി എന്ന നിലയിലും മറ്റൊരാളുടെ പേരിൽ ഒരു വ്യക്തി അത് നിർവഹിച്ചു എന്ന രീതിയിലും മദീനയിൽ ചെന്ന് പ്രവാചകരെയും സന്ദർശിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് പരാമർശിക്കുന്നതായും മൂന്ന് തരങ്ങളായി ഈ സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളെ പൊതുവിൽ വർഗീകരിക്കാനുമാവും. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/siraj-hajj-2.jpg alt=siraj-hajj-2.jpg/></figure> ആദ്യകാല മാതൃകകളായ പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളിൽ ഹജ്ജിന്റെ ഓരോ കേന്ദ്രങ്ങളിലും തീർഥാടകൻ സ്വീകരിച്ച കൃത്യമായ പ്രവർത്തനങ്ങൾ അതോടൊപ്പമുള്ള വാചകത്തിൽ വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്. മറ്റു ചില സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളിൽ ഖുദ്സ്, നജാഫ്, കർബല പോലുള്ള മറ്റു പ്രദേശങ്ങളും ഉൾപ്പെടുത്തപ്പെട്ടിരുന്നു. അവകളിൽ പലതും ഫുതുഹ് അൽ ഹറമയ്നിയിൽ അവലംബിച്ചിരിക്കുന്ന ദ്വിമാന രീതിയിലും (Two-dimensional) പരന്ന പ്രാതിനിധ്യ ശൈലിയിലുമാണ് (flat style of representation) ചിത്രീകരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. ഫുതുഹ് അൽ ഹറമയ്നിയുടെ കയ്യെഴുത്തുപ്രതികളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ആദ്യകാലങ്ങളിലെ ഹജ്ജ് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകളിൽ മിക്കതും മക്കയിൽ തന്നെ നിർമ്മിച്ചതാവാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതൽ തെളിയുന്നുണ്ട്. 1853-ൽ മക്കയിലുണ്ടായിരുന്ന ബ്രിട്ടീഷ് യാത്രികൻ റിച്ചാർഡ് ഫ്രാൻസിസ് ബർട്ടൺ (Richard Francis Burton), വിശുദ്ധകേന്ദ്രങ്ങളെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന അത്തരം ഇന്ത്യൻ കലാകാരന്മാരുടെ സാന്നിധ്യത്തെക്കുറിച്ച് പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. അതേസമയം തന്റെ ഹജ്ജ് യാത്രയ്ക്ക് ശേഷം, ഹിജ്റ വർഷം1250 (1834/1835 സി.ഇ.) ൽ മരണപ്പെട്ട ഓട്ടോമൻ കാലിഗ്രാഫർ മുഹമ്മദ് ശാക്കിർ ആണ് ഓട്ടോമൻ ശൈലിയിലുള്ള കൈയെഴുത്തുപ്രതികൾ മക്കയിൽ സൃഷ്ടിച്ചത് എന്ന വീക്ഷണം ചരിത്രകാരനായ ടിം സ്റ്റാൻലി (Tim Stanley) മുന്നോട്ടു വെക്കുന്നതായും കാണാം. ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളിലെ ചിത്രീകരണങ്ങൾക്ക് ദലാഇലുൽ ഖൈറാത്ത് പ്രതികളുടെ സ്വാധീനങ്ങളും സവിശേഷമായി ഇവിടെ പരാമർശിക്കേണ്ടതാണ്. പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചിത്രമുള്ള ഒരു രേഖ മുഹമ്മദ് ഇബ്നു അബ്ദുല്ലാഹ് അൽ സർദാലിയുടെ മകൾ മൈമൂന മക്കയിലേക്ക് തീർത്ഥാടനം നടത്തുകയും മദീന സന്ദർശിക്കുകയും ചെയ്തത് ഹിജ്റ 836-ൽ (1432/1433 സി.ഇ.) ആണെന്ന് സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. മക്കയുടെയും മറ്റു സ്ഥലങ്ങളുടെയും ചിത്രങ്ങൾ സഹിതം ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ സാക്ഷ്യപത്രം മതപരവും ഭൂമിശാസ്ത്രപരവുമായ വിവരങ്ങൾ സംയോജിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ആകർഷകമായ രേഖയാണ് എന്നു പരിശോധനയിൽ മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കും. പ്രസ്തുത സാക്ഷ്യപത്രം മുസ്ലീം പുണ്യസ്ഥലങ്ങളെ കൃത്യമായും വിശദമായും പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ചിത്രീകരണ പാരമ്പര്യത്തിൽ പെട്ടതാണ് താനും. കലാകാരൻ അതനുസരിച്ച് ഓരോ അന്ത്യവിശ്രമസ്ഥാനങ്ങളും ഇതര ആദരണീയ പ്രദേശങ്ങളും സാക്ഷ്യപത്രത്തിൽ ചിത്രീകരിക്കുകയും അടയാളപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട് എന്നു കാണാം. <figure><img src=https://api.katib.in/uploads/siraj-hajj-3.jpg alt=siraj-hajj-3.jpg/></figure> അച്ചടിച്ച ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രങ്ങൾ പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മധ്യത്തോടെയാണ് പ്രചാരത്തിലാവുന്നത്. മക്കയിലെ കഅബ, മദീനയിലെ മസ്ജിദുന്നബവി, ഖുദുസിലെ ഡോം ഓഫ് ദ റോക്ക് എന്നിവയുടെ ചിത്രങ്ങൾ 1920-ൽ പ്രസ് അൽ-മഷ്ഹദ് അൽ-ഹുസൈനി ലൈബ്രറി ആന്റ് പ്രിന്റിംഗ് അച്ചടിച്ചു പുറത്തിറക്കിയ ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രത്തിൽ കാണാനാവും. ഇതിനു സമാനമായ 1930-ലോ അതിനുമുമ്പോ അബ്ബാസ് കരാറ എന്ന തീർത്ഥാടകന്റെ അച്ചടിക്കപ്പെട്ട ഈജിപ്ഷ്യൻ സാക്ഷ്യപത്രം ഖലീലി കലക്ഷൻസിൽ (Khalilli Collections) നിലവിൽ ലഭ്യമാണ്. കൈറോയിലെ ദാറു മിസ്ർ ലിൽ തിബായ അച്ചടിച്ച സാക്ഷ്യപത്രങ്ങളിലും കേന്ദ്രഭാഗം മസ്ജിദുൽ അഖ്സയും മസ്ജിദുന്നബവിയും കഅബയുമായാണ് ചിത്രീകരിച്ചിട്ടുള്ളത് എന്നു കാണാം. കാലക്രമേണ ഹജ്ജ് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകൾ കൂടുതൽ വർണ്ണാഭമായിത്തീർന്നു എന്നു നിരീക്ഷിക്കാൻ സാധിക്കും. തീർത്ഥാടകരിലൂടെ മുസ്ലീം ലോകമെമ്പാടും വിതരണം ചെയ്യപ്പെട്ടതിനാൽ, പുണ്യസ്ഥലങ്ങളുടെ മറ്റു കലാപരമായ ചിത്രീകരണങ്ങൾക്ക് അവ അവലംബമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാനുള്ള സാധ്യതയും കൂടുതലാണ്. ചരിത്രപരമായി, ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രങ്ങൾ തീർഥാടന പാതകളിലേക്കുള്ള ഭൂപടങ്ങളായും വഴികാട്ടികളായും വർത്തിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്നാണ് മനസ്സിലാക്കാനാവുന്നത്. പിന്നീടുള്ള സാക്ഷ്യപത്രങ്ങൾ ഓരോ സ്ഥലത്തും ഒരു തീർത്ഥാടകൻ അനുഷ്ഠിച്ച ആചാരങ്ങൾ പരാമർശിക്കുകയും ലംബമായ ക്രമത്തിൽ സ്ഥലങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കുകയുമാണ് ചെയ്തത് എന്നു കാണാം. എന്തായാലും, തീർഥാടകന്റെ ഭക്തിനിർഭരമായ കർമങ്ങളും പ്രവർത്തനങ്ങളും സ്ഥിരീകരിക്കുന്നതിലൂടെ, ഹജ്ജ് സർട്ടിഫിക്കറ്റുകൾ അനുഗ്രഹത്തിന്റെയും ആത്മീയ സായൂജ്യത്തിന്റെയും ഉറവിടമായിട്ടാവും വിശ്വസികൾ ഉൾക്കൊണ്ടിട്ടുണ്ടാവുക. അവലംബം : 
 
 
Hajj; Global Interactions Hajj through Pilgrimage, Edited by Luitgard Mols &amp; Marjo Buitelaar, Mededelingen van het Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden, ISBN 978-90-8890-285-7 
 
 
Mamluks and Ottomans, Edited by J. Wasserstein and Ami Ayalon, Routledge Studies in Middle Eastern History, 2006 
 
 
Hajj Certificates: A Beautiful History, Bayt al fann

ഹജ്ജ് സാക്ഷ്യപത്രങ്ങൾ; രൂപവും രൂപാന്തരങ്ങളും

മശ്‌യഖ, സബത്; ഹദീസ് പണ്ഡിതരുടെ കാറ്റലോഗുകൾ

വഹ്-യ്, സബബ്, തൻസീൽ: ഖുർആൻ അവതീർണ്ണ പശ്ചാത്തലങ്ങളും ടെക്സ്റ്റിന്റെ സാന്ദർഭികവത്കരണവും 

അകലങ്ങളുടെ ആഖ്യാനങ്ങൾ

ജീവിതത്തെ പ്രണയം കൊണ്ട് ഇതിഹാസമാക്കിയ മജ്നുവിനോട് ആളുകൾ ചോദിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു, "ലൈലയേക്കാളും ഭംഗിയുള്ള യുവതികൾ ഉണ്ടല്ലോ" മജ്നുവിന്റെ മറുപടി ഇങ്ങനെയായിരുന്നു, "നല്ലത്, ഞാൻ ലൈലയെ പ്രണയിച്ചത് അവളുടെ ബാഹ്യാകാരം കണ്ടിട്ടല്ല. അവൾ അത്രമാത്രം ഭംഗിയുള്ളവളുമല്ല. എനിക്കു ലൈല ഒരു ചശകം പോലെയാണ്. ഞാൻ അതിൽ നിന്നും മുന്തിരിച്ചാറു കുടിക്കുന്നു. ആ മുന്തിരിച്ചാറുമായാണ് എൻറെ പ്രണയം. നിങ്ങൾക്ക് പക്ഷേ പാനപാത്രം കാണാനുള്ള കണ്ണേയുള്ളൂ." ഉൾകാഴ്ചയെയും ഉളളറിവിനെയും റൂമി ആവിഷ്കരിച്ചത് എത്ര മനോഹരമായാണ്. ദിവ്യാനുരാഗിയുടെ അകക്കാമ്പിനെയാണ് റൂമി പ്രതിഫലിപ്പിച്ചത്. സ്നേഹിക്കപ്പെടുന്നവന്റെ ഗുണങ്ങളത്രയും ബാഹ്യമാകുമ്പോൾ പോലും യഥാർത്ഥ സ്നേഹിതന്റെ കണ്ണ് ഉള്ളിലേക്കാണ്. ആ കാഴ്ചയിലേക്കുള്ള അകലമാണ് അറിയേണ്ടത്. ദിവ്യാനുരാഗത്തിന്റെ ദൂരം ലൈലയുടെ ബാഹ്യാകാരത്തിൽ ലയിച്ചവന് താണ്ടാനാകില്ല. മജ്നു കാണുന്നത് നാം കാണുന്നില്ല. ആ കാഴ്ചയിലേക്കുള്ള അകലം ഭൗതികമല്ല. ആത്മീയമാണ്. ദൈവത്തിൻറെ ഗുണങ്ങളിൽ അലിഞ്ഞുള്ള മനസ്സിലാക്കലായിരിക്കില്ല അത്. ആത്മ സഞ്ചാരമാണ് പ്രണയം. 

ഇലാഹും സൃഷ്ടിയും തമ്മിലുള്ള വഴി ദൂരം ഭൗതിക മാത്രയിൽ കൂടുതലെന്ന് തോന്നുമെങ്കിലും ആത്മീയതയുടെ വീഥിയിൽ അത് ചെറുതാണ്. രണ്ടുപേർക്കിടയിലുള്ള ബന്ധനങ്ങൾ ഭേദിക്കുന്നതോടുകൂടി എല്ലാം സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെടുന്നു. ബന്ധനങ്ങൾ ഇഹത്തിന്റെ ചിഹ്നങ്ങളും വ്യാഖ്യാനങ്ങളുമാണ്. വ്യർത്ഥമായ കഥകളുടെ ആഖ്യാനങ്ങളാണ് അതൊക്കെയും എന്നിരിക്കെ തീവ്രാഭിലാഷത്തിലൂടെ അത് നേടിയെടുക്കാൻ സാധിക്കുന്നു. 

ഇലാഹിനെ അറിയാനുള്ള വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ ഏതൊക്കെയാണ്. സ്വയം നെയ്തെടുക്കേണ്ടതാണ് ആദ്യത്തെ കടമ്പകൾ. പരിശ്രമങ്ങൾ, ആഗ്രഹം, അടങ്ങാത്ത ഉത്സാഹം, ചോദ്യവും സംശയങ്ങളിലുമായുള്ള യാത്രകൾ. ഇമാം ഗസ്സാലി സഞ്ചരിച്ചിട്ടുണ്ട്. യാഥാർത്ഥ്യം തേടിയുള്ള ആത്മീയ യാത്ര. ജലാലുദ്ദീൻ റൂമി ആത്മജ്ഞാനികളെ ഉദാഹരിക്കുന്നുണ്ട് ഈ ആത്മീയ യാത്രയുടെ വേളയിൽ. അവർ ചോദ്യങ്ങൾ ചോദിക്കുന്നു. ആത്മീയമായി അവരെല്ലാം തേടുന്നത് യാഥാർത്ഥ്യത്തെയാകുമ്പോൾ തൃഷ്ണ അന്വേഷണത്തിന് മുതിരുന്നു. അന്വേഷണത്തിൽ ഭയമുണ്ടാകും. പ്രതീക്ഷയും ആഗ്രഹവും ഉൾച്ചേർന്ന ഭയം. 

പ്രതീക്ഷയുടെ ആഴത്തിനനുസരിച്ച് ദൂരങ്ങൾ നമുക്ക് താണ്ടാനാകും. അകലങ്ങളെ അറിയാനാകും. റൂമി പറയുന്നതായി കാണാം, "പക്ഷികൾ പറക്കുന്നത് ചിറകിലേറിയാണ്, വിശ്വാസികൾ മോഹങ്ങളിലേറിയും". 

ഒരു വിശ്വാസിക്ക് അവന്റെ സൽകർമ്മങ്ങളിൽ വിശ്വാസക്കുറവുണ്ടെങ്കിൽ, ദൈവസ്മരണയിലല്ലാത്ത പ്രാർത്ഥനകൾ പോലെ, നിരന്തരമായ പരിശീലനത്തിലൂടെ അവന് പൂർണ്ണത കൈവരിക്കാനാകും. ആരാധനകളിൽ സംതൃപ്തി കണ്ടെത്താനാകും. പൂർണ്ണതയിലേക്കുള്ള അകലങ്ങളെ ഹൃദയം കൊണ്ട് അല്ലാഹു തന്നോട് കൂടുതൽ കൂടുതൽ അടുപ്പിക്കുന്നതുപോലെ അവന് അനുഭവപ്പെടും. അവസാനം എല്ലാ പ്രാർത്ഥനകളും ഹൃദയത്തിൽ അള്ളാഹുവിനോടൊപ്പം നിർവഹിക്കപ്പെടും. ഒരുവന് പരിപൂർണ്ണമാകാൻ ആഗ്രഹം സഹായിക്കുമെന്ന് നിശ്ചയം. 

അഭിലാഷത്തിന്റെ സത്യസന്ധതയിലാണ് അനുരാഗി സഞ്ചരിക്കുന്നത്. ആത്മവും ശരീരവും ഒന്നായി നിൽക്കുന്ന യാത്ര. യാത്രയും പ്രതീകമാണ്, അകലങ്ങളെ പോലെ. കർമ്മങ്ങളാണ് അവയെ മറികടക്കുന്നത്. നിഷ്ക്കപടമായ കർമ്മങ്ങൾ, ഹൃദയത്തെ ചലിപ്പിക്കുന്ന സ്മരണകൾ, ദൈവത്തെക്കുറിച്ച് മാത്രമുള്ള നിമിഷങ്ങളിൽ നിഗൂഢതയിൽ അകലങ്ങൾ അടുക്കുന്നു. ലൗകികമായ ചുറ്റുപാടിൽ നിന്നും പരമമായ ലക്ഷ്യപ്രാപ്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു. അകലങ്ങളെ അറിയുന്നു. 

അകലങ്ങളെ കുറിച്ച് ദൈവം തന്നെ സംസാരിക്കുന്നുണ്ട്. അവൻ എന്നോട് ഒരു ചാൺ അടുത്താൽ ഒരു മുഴം ഞാൻ അവനിലേക്ക് അടുക്കും. അവൻ ഒരു മുഴം എന്നിലേക്ക് അടുത്താൽ ഒരു മാറ് ഞാൻ അവനിലേക്ക് അടുക്കും. എൻ്റെ അടിമ എന്നിലേക്ക് നടന്ന് വരികയാണെങ്കിൽ ഞാൻ അവനിലേക്ക് ഓടി ചെല്ലും. (ബുഖാരി) ചാണും, മുഴവും, നടത്തവും, ഓട്ടവുമെല്ലാം പ്രതീകങ്ങളാണെങ്കിലും ആത്മീയതയുടെ ദൂരങ്ങളെ അത് അടയാളപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്. ദൈവത്തെ അറിഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് ആ അകലം കുറയ്ക്കേണ്ടത്. 

അല്ലാഹുവുമായുള്ള മനുഷ്യന്റെ ആന്തരിക ബന്ധമാണ് അവന്റെ വിശ്വാസത്തിന്റെ ബാഹ്യ പ്രകടനത്തിനും മതപരമായ കർത്തവ്യങ്ങളുടെ നിർവ്വഹണത്തിനും അർത്ഥവും മൂല്യവും നൽകുന്നത് എന്ന് പ്രവാചകർ മാലോകരെ പഠിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ദൈവികമായ ആ ബന്ധത്തെ ശുദ്ധമായ കർമ്മങ്ങളിലൂടെയും നിരന്തരമായ ആഗ്രഹത്തിലൂടെയുമാണ് നേടിയെടുക്കാനാകുക. ആരാധന അറിയാനുള്ള മാർഗ്ഗമാണ്. അകലം കുറക്കാനുള്ളതും. അറിവാണ് അതിനെല്ലാം ആദ്യമെ കൈമുതലാക്കേണ്ടത്. ദൈവം ഉണ്ടെന്നതിൽ നിന്നും തുടങ്ങുന്ന അറിവ്. അതനുഭവിക്കാനുള്ളതിലേക്കും. 

ദൈവത്തിലേക്കുള്ള പാത ആഖിറ മാർഗമാണ്. ലക്ഷ്യപൂർത്തീകരണത്തിനും നമ്മുടെ യാത്രക്കും ഇടയിലെ അകലങ്ങൾ എത്രയെന്ന് നിശ്ചയമില്ല. നമ്മോട് സഞ്ചരിക്കാനാണ് നിർദ്ദേശം. എന്നാൽ ആ വഴിയിലുള്ള ഇസ്‌ലാമിന്റെ സാരാംശം നാം അറിയണം. പ്രവാചകനോടുള്ള ആദരവും, പരലോകത്തോടുള്ള ആഗ്രഹവും, അല്ലാഹു സ്‌നേഹിക്കുന്ന അല്ലാഹുവിനോട് അടുപ്പമുള്ളവരോടുള്ള സ്‌നേഹവും കൈമുതലാക്കണം. അതാണ് ആത്മീയ വഴിയുടെ സാരാംശം. അദബും, ആദരവും ഇല്ലാതെ ഒന്നും നേടാനാകില്ലെന്ന് മാത്രമല്ല, പരാജയത്തിന്റെ പടുകുഴിയിലേക്കായിരിക്കും അവന്റെ വീഴ്ച എന്ന് മനുഷ്യ സൃഷ്ടിപ്പിന്റെ തുടക്കം മുതലെ അല്ലാഹു നമ്മെ ഉണർത്തിയിട്ടുണ്ട്. 

നാമും ഇലാഹും തമ്മിലുള്ള അകലങ്ങളെ അറിയലാണ് പ്രധാനം. അറിഞ്ഞതനുസരിച്ച് സഞ്ചരിക്കലാണ് പിന്നീട് വേണ്ടത്. ആഗ്രഹമാണ് ഒപ്പമുണ്ടാകേണ്ടത്. പ്രതീക്ഷയാണ് മുന്നിൽ കാണേണ്ടത്. ഭയമാണ് നമ്മെ ഉണർത്തേണ്ടത്. ശേഷമുള്ളത് അകലങ്ങളെ ബേദിക്കലാണ്. ദൂരമായി, മറയായി ഒന്നുമുണ്ടായിരുന്നില്ല എന്ന തിരിച്ചറിവിലേക്കുള്ള അകലങ്ങളെ.
അൽ ദർഖാവി പറയുന്നുണ്ട്, "അവനിലേക്കുള്ള യാത്രാ മധ്യേ ആരെങ്കിലും മരണപ്പെട്ടാൽ, തീർച്ചയായും മരണശേഷം വിലായ: അവന് നൽകപ്പെടും. അല്ലാഹുവിന്റെ ഔദാര്യമാണത്".

ഇലാഹ്; അറിയാനുള്ള അകലങ്ങൾ

മുഗൾ ചിത്രങ്ങളിലെ അജ്മീർ പ്രതിനിധാനങ്ങൾ

ഇസ്രായേൽ-സയണിസം ലോബി; അധിനിവേശത്തിന്റെ വേരുകൾ

ഒരു നയ നിർമാതാവിനുണ്ടായിരിക്കേണ്ട ഗുണങ്ങളിൽ പ്രധാനമാണ് സമൂഹത്തിന്റെ അവസ്ഥയും നിയമം നടപ്പിൽ വരുത്തേണ്ട കാലത്തെകുറിച്ചുള്ള കൃത്യമായ ബോധവും. സാമൂഹത്തിന്റെ അവസ്ഥയിലൂടെ പ്രശ്നത്തെ മനസ്സിലാക്കാനും പരിഹാരക്രിയകളെ നിർമിക്കാനും കഴിയുമെങ്കിലും കാലത്തെ അറിയുമ്പോൾ മാത്രമാണ് ഉചിതവും ഫലപ്രദവുമായ നിയമങ്ങളായി അവയെ മാറ്റാൻ സാധിക്കുന്നത്. പ്രസ്തുത നിയമങ്ങളിലൂടെ മാറ്റം കണ്ടാൽ സാമൂഹിക ഗുണത്തിന്റെ മറ്റൊരു തലത്തിനായി അതിനെ നവീകരിക്കാനും വ്യക്തികളെ കൂടുതൽ ഊർജിതമാക്കാനും കഴിയും. വിശുദ്ധ ഖുർആനിന്റെ സൂക്തങ്ങളിൽ ഇത്തരം ഒരു സ്വഭാവം ദൃശ്യമാണ്. കാലത്തിന്റെ പിരുക്കത്തെയും മുറുക്കത്തെയും ഘട്ടം ഘട്ടമായി അയവുള്ളതാക്കി സാമൂഹിക ജീവതഗുണനിലവാരത്തിലേക്ക്  വ്യകതികളെ മാറ്റുന്ന രീതി. ഖുർആനിന്റെ അവതീർണ ചരിത്രത്തിൽ പിൻവലിക്കപ്പെട്ട സൂക്തങ്ങളും ആശയങ്ങളും പാരായണങ്ങളും സൂചിപ്പിക്കുന്നത് അത്തരത്തിൽ സാമൂഹിക പുരോഗതിയൊടൊപ്പം ജീവിക്കുന്ന ഖുർആനിനെയാണ്. ആ സൂക്തത്തങ്ങളെയും സാഹചര്യങ്ങളെയും മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ നിയമനിർമാതാവിന്റെ (ശാരിഅ)  നിയമാവിഷ്കാരണ സ്വഭാവവും സാമൂഹിക നിർമാണത്തിന്റെ തലങ്ങളെയും കൂടെ വായിച്ചെടുക്കാനും സാധിക്കും. 
നസ്ഖ്  എന്നറിയപെടുന്ന ഈ രീതി വിശുദ്ദ ഖുർആനിൽ വിവിധ രൂപത്തിൽ അവിഷ്കരിച്ചതായി കാണാം. പരോക്ഷവും പ്രത്യക്ഷവുമായ നസ്ഖുകൾ, പൂർണവും അപൂർണമായവ, സൂക്തത്തിന്റെ പാരായണം നിലനിർത്തിക്കൊണ്ട് നിയമം പിൻവലിച്ചത് (naskh al-hukm dūna al-tilāwa), നിയമത്തെ നിലനർത്തി പാരായണത്തെ നിഷേദിക്കുന്നത്  (naskh al-tilāwa dūna al-hukm), പാരായണത്തെയും നിയമത്തെയും പിൻവലിച്ചത്  (naskh al-hukm wa al-tilawah) എന്നിങ്ങനെ.  ഓരോ നസ്ഖ് രീതികളും സാമൂഹികമായി വലിയ ദൗത്യങ്ങളാണ് വിശ്വാസി ജീവിതത്തിൽ ചെലുത്തതിയിട്ടുള്ളത്. ഖുർആനിന്റെ നേരിട്ടുള്ള തീർപ്പുകൾ ഗ്രന്ഥത്തിന്റെ ബാഹ്യതയിൽ നിന്നും ലഭിക്കുമ്പോൾ മറ്റു ചിലത് ആഗ്രകണ്യരായ പണ്ഡിത വൃന്ദത്തിന്റെ ചർച്ചയിലൂടെയാണ് മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കുക. അതിനു സഹായകരമാകുന്നത് ഖുർആനിലെ ചില നസ്ഖുകളെ വ്യക്തമാക്കുന്ന തിരുനബിയുടെ വചനങ്ങളാണ്. വിശുദ്ദ ഖുർആൻ ഈ നസ്ഖ് രീതിയെ പരിചയപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത് "ഏറെ ഉത്തമമായതിനെയൊ, അല്ലെങ്കിൽ നിലവിലുള്ളതിനോട് സാമ്യമുള്ള ഒരു പകരത്തെയോ ഈ പക്രിയയിലൂടെ ആവിഷ്കരിക്കുന്നു എന്നാണ് (അൽ ബഖറ -106). ആ സൂക്തത്തിന്റെ അവസാനം “അല്ലാഹുവിന്റെ  അഭാരമായ കഴിവിനെ നീ മനസ്സിലാക്കുന്നില്ലേ” എന്ന ചോദ്യം നസ്ഖിന്റെ സൂക്തങ്ങളെ സൂക്ഷ്മമായി വായിക്കാനും സാമൂഹികമായുള്ള അതിന്റെ പ്രതിഫലനങ്ങളെ മനസ്സിലാക്കാനുമുള്ള പ്രേരണയാണ്. 
ആദ്യകാലത്ത് അറബ് സമൂഹം മദ്യപാനം ഉപേക്ഷിക്കാൻ തയ്യാറായിരുന്നില്ല. അത്രയധികം അവരുടെ ജീവിതതിന്റെ വലിയ ഭാഗമായി വർത്തിച്ചിരുന്ന ഈ ദുശീലത്തെ വളരെ ക്രിയതമകമായണ് ഖുർആൻ കൈകാര്യം ചെയ്തത്. മൂന്നു സൂക്തങ്ങളിലൂടെയുള്ള  ( അൽ ബഖറ - 219, അന്നിനിസാ' - 43, അൽ മാഇദ - 90) നസ്ഖിന്റെ പ്രായോഗികത വിശ്വാസികളെ പൂർണമായും അവരുടെ ഇസ്ലാമിക ആശ്ലേഷണത്തിനു മുമ്പുണ്ടായിരുന്ന മദ്യപാന ശീലത്തിൽ നിന്നും മുക്തരാക്കുകയായിരുന്നു. ആദ്യ ആയത്തിലൂടെ മദ്യപാനാം ഉപകാരത്തേക്കാൾ കൂടുതൽ ദൂഷ്യതയാണ് ഫലത്തിൽ എന്ന് പ്രസ്ഥാവിക്കുകയും രണ്ടാമത്തെ സൂക്തത്തിൽ മദ്യപിച്ച് ആരാധനകളിൽ ഏർപ്പെടുന്നതിനെ വിലക്കുകയും ചെയ്തു. മൂന്നാം ഘട്ടത്തിലാണ് മദ്യപാനം മനുഷ്യനെ നശിപ്പിക്കുന്നു എന്നോർമപ്പെടുത്തി "ഇജ്തനിബൂഹു" എന്ന കല്പനയോടെ വിശ്വാസി ജീവിതത്തിൽ നിന്ന് പാടെ നിരോധിക്കുന്നത്.  സമ്പൂർണ നിരോധനം വളരെ കഠിനവും അപ്രായോഗികവുമാകുമെന്നതിനാൽ മദ്യപിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹം മറികടക്കാൻ അവരുടെ വിശ്വാസം കാലക്രമേണ ശക്തിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് അനിവാര്യമായ ഒരു സാമൂഹിക മാറ്റമാണ് ഖുർആൻ ഇവിടെ തീർത്തത്. 
ചില നിരീക്ഷണങ്ങളും ചർച്ചയും 
ഏതൊരു ഗ്രന്ഥവും രചനയുടെ ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ തന്നെ നൂന്യതകളിൽ നിന്നും മുക്തമായി ഒരു പൂർണ കൃതിയാകൽ പ്രയാസകരമാണ്. തിരുത്തലുകളും അഭിപ്രായങ്ങളും സ്വീകരിച്ച് എഴുത്തുകാരന്റെയും പത്രാധിപരുടെയും  അവർത്തിച്ചുള്ള വായനകൾക്കു ശേഷമാണ്  പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെടാറുള്ളത്. ചരിത്രത്തിൽ എല്ലാ കൃതികളും ഇത്തരം പ്രക്രിയകളിലൂടെ കടന്നുപോയതായി കാണാം. അത്തരത്തിൽ ചില പിഴവുകൾ (God forbid) പരിഹരിക്കുകയാണ് നസ്ഖിന്റെ നിർവഹണത്തിലൂടെ വ്യക്തമാകുന്നത് എന്ന നിരീക്ഷണം ചില ഓറിയന്റലിസ്റ്റുകൾ വാദിച്ചിരുന്നു. ദൈവം ഒരിക്കൽ ഒരു കൽപ്പന ശരിയാണെന്ന് കരുതിയിരുന്നെങ്കിലും പിന്നീട് തന്റെ തെറ്റുകൾ മനസ്സിലാക്കി അത് പിൻവലിച്ചു (Bida') എന്നാണ് നസ്ഖ് രീതിയുടെ അർത്ഥം എന്നവർ അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. സ്രഷ്ടാവ് തന്റെ ശാശ്വതമായ ഇച്ഛയെ എങ്ങനെ മാറ്റിമറിക്കുമെന്ന ഈ ആശങ്ക ആധുനിക പഠിത്തക്കളിലും ഉണ്ട്.  നസ്ഖിന്റെ പാരമ്പര്യ സിദ്ധാന്തത്തെ സംശയത്തോടെ നോക്കിക്കാണുന്ന  ഈ ആശങ്ക യുക്തിവത്ക്കരണത്തിലൂടെയും (Rationalization) പുനർവ്യാഖ്യാനങ്ങളിലൂടെയുമാണ്  പരിഹാരം കാണുന്നത്. ഖുർആനിലെയും ഹദീസിലെയും നസ്ഖിന്റെ സാനിധ്യങ്ങളെയും അഖ്യാനങ്ങളെയും സ്വാതന്ത്ര്യമായി തന്നെ നിലനിർത്തി വായിക്കുന്ന ശ്രമമാണിത്. ആയത്തുകളുടെ അവതീർണ പശ്ചാത്തലങ്ങളോ കാലഗണനയോ ഇത്തരം ആയത്തുകൾ പരിശോധിക്കുന്നിടത്ത് പരിഗണിക്കാതിരിക്കുന്നു. ഖുർആനിലെ നസ്ഖ് അബ്രാമിക് മതങ്ങളായ ക്രിസ്ത്യ-ജൂത മതങ്ങളുടെ നിയമവ്യവസ്ഥയിൽ നിന്നുള്ള ഇസ്ലാമിന്റെ പരിപൂർണമായ വ്യതിയാനമാണ് അർത്ഥമാകുന്നത് എന്ന വിശദീകരണമാണ് നസ്ഖിനെ സംബന്ധിച്ച് ആധുനികർക്കുള്ളത്.  

ഓറിയന്റലിസ്റ്റുകൾ ഉയർത്തിയ എതിർപ്പ് തികച്ചും ഉപരിപ്ലവമാണ്. അൽപ്പം ചിന്തിച്ചാൽ കാര്യം ഗോപ്യാമാകും.  ഖുർആനിലെ നസ്ഖ്  (പിൻവലിക്കൽ) എന്നതുകൊണ്ട് അർത്ഥമാക്കുന്നത് കാഴ്ചപ്പാടുകളിലെ മാറ്റമല്ല.  മറിച്ച് മറ്റൊരു സമയത്തിന്റെ ആവശ്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് ഉത്തരവുകൾ പുറപ്പെടുവിക്കുന്നതിനെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. അസാധുവാക്കിയതിനോടുള്ള നിഷേദം അത് തെറ്റാണ് എന്നുമല്ല, ആദ്യ ഉത്തരവിന്റെ സമയപരിധി അവസാനിച്ചു എന്നും ആ പരിധിക്കകത്ത് ആദ്യ ഉത്തരവ് പ്രാബല്യത്തിൽ തുടരുമ്പോൾ നീതിപരവും ഉചിതവുമായിരുന്നു എന്നാണ്. യുക്തിസഹമായ മാനസികാവസ്ഥയിൽ അതിനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുന്ന ആർക്കും, ഈ മാറ്റം അല്ലാഹുവിന്റെ അനന്തമായ ജ്ഞാനത്തിന് യോജിച്ചതാണ് എന്ന നിഗമനത്തിലെത്താൻ പ്രയാസമില്ല. ദിവ്യബോധനത്തെ യുക്തിസഹമാക്കുന്ന ശ്രമങ്ങൾ ഖുർആനിന്റെ ഉറവിടം ഇലാഹികമല്ലാത്ത മറ്റൊരു മെറ്റാഫിസിക്കൽ സാഹചര്യത്തെ സൃഷ്ടിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. അതിനായി പുരോഗമനവാദികൾ പഴയതും പുതിയതുമായ നിയമങ്ങളിൽ (New and Old Testaments) പ്രയോഗിച്ചിട്ടുള്ള ഗ്രന്ഥപരമായ വിമർശനത്തിന്റെ (Textual Criticism) രീതികൾക്ക് ഖുർആനിനെ വിധേയമാക്കി  ഖുർആനിലെ പരമ്പരാഗതശാസ്ത്രങ്ങളെ ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നു. Deconstruction പോലുള്ള ആധുനിക സാഹിത്യ ഉപകരണങ്ങളും രീതിശാസ്ത്രങ്ങളും ഉപയോഗിക്കുന്നതിലൂടെ യുക്തിസഹമാവുക എന്നതിന് വിരുദ്ധമായേക്കാവുന്ന എല്ലാ വശങ്ങളും മാറ്റി നിർത്തുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ചുരുക്കത്തിൽ, ഇസ്ലാമികേതരമായ ഒരു വ്യവസ്ഥ ആധുനിക പ്രേരണകളുടെയും പ്രവണതകളുടെയും താല്പര്യത്തിൽ തീർത്ത് ഇസ്ലാമിനെ പുനർനിർമിക്കുന്ന ശ്രമമാണ് പുരോഗമനവാദികൾ ചെയ്തുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്.  
നസ്ഖിന്റെ സൗന്ദര്യം ഖുർആനിന്റെ അവതീർകാലത്തെ സാഹചര്യങ്ങളോട് ഒരു നിയമവ്യവസ്ഥ രൂപപ്പെടുമ്പോൾ സ്വീകരിക്കുന്ന പരിഗണനയും പ്രഖ്യാപനവുമാണ് വ്യക്തമാക്കുന്നത്. രൂപപ്പെട്ടതിൽ പിന്നെ പിൽകാലത്തിൽ നിന്നും മാറി നടന്ന ദീൻ എക്കാലവും ഖുർആനിന്റെ വെളിച്ചത്തിൽ മുന്നിൽ സഞ്ചരിക്കുന്നു.

നസ്‌ഖും ബുദ്അയും: ഖുർആനിന്റെ സാമൂഹികതയും ആധുനികതയുടെ വിചാരണയും

ഇഅ്ജാസുൽ ഖുർആൻ: സൈദ്ധാന്തീകരണത്തിന്റെ മതവും രാഷ്ട്രീയവും

ശൈഖുൽ അക്ബറിന്റെ സഞ്ചാരവും 
അന്തുലൂസിലെ ഗുരുക്കന്മാരും

മലയാള സാഹിത്യത്തിൽ 'ബഷീറാ'കാനുള്ള (അ)സാധ്യതകൾ

സാഹിത്യത്തിന് ആഴവും സങ്കീർണ്ണതയും അർത്ഥവും കൂട്ടുന്ന, ആശയങ്ങളിൽ പുതിയ പര്യവേക്ഷണങ്ങൾ നടത്താൻ എഴുത്തുകാർക്ക് വിളനിലമൊരുക്കുന്ന, സാമൂഹിക മാനദണ്ഡങ്ങളെ വിമർശിക്കാനും സൂക്ഷ്മമായ കഥാപാത്രങ്ങളെ സൃഷ്ടിക്കാനും വഴി തുറക്കുന്ന സാഹിത്യ സൂത്രമാണ് (Literary device) വിരോധാഭാസം (Irony). പെട്ടന്നുള്ള എ.ഐ സെർച്ചുകളിൽ കാണുന്ന ഐറണിയുടെ വിഭാഗങ്ങൾ ഇവയൊക്കെയാണ്:
 

1. വാചിക വിരോധാഭാസം (Verbal Irony). ഉദാ: രാവിലെ എണീക്കുമ്പോൾ തന്നെ കട്ടിലിൽ നിന്നും വീണ ഒരാൾ “എത്ര മനോഹരമായ സുദിനം” എന്ന് പറയുന്നു. 
2. സാഹചര്യ വിരോധാഭാസം (Situational Irony). ഉദാ: ഫയർ സ്റ്റേഷന് തീ പിടിക്കുന്നു. 
3. നാടകീയ വിരോധാഭാസം (Dramatic Irony). ഉദാ: കണ്ണട പരതുന്ന കഥാപാത്രം, അയാളത് നെറ്റിയിൽ കയറ്റി വെച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് വായനക്കാരനറിയുകയും ചെയ്യാം. 
4. വിധിയുടെ വിരോധാഭാസം (Irony of Fate). ഉദാ: എല്ലാ ദുശീലവുമുള്ള കഥാപാത്രത്തിന്റെ പേര് സുശീലൻ. 
5. പ്രാപഞ്ചിക വിരോധാഭാസം (Cosmic Irony). ഉദാ: പ്രകൃതി സംരക്ഷണത്തിനായി ജീവിതം ഉഴിഞ്ഞു വെച്ച വ്യക്തി മണ്ണിടിച്ചിൽ മരണപ്പെടുന്നു.
 
ഐറണിയുടെ മറ്റൊരു വിഭാഗീയത വരുന്നത്, സറ്റയറും സർക്കാസവും വിറ്റുമാണ്. സമൂഹത്തിൽ നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ദുരാചാരങ്ങളെയോ ചെയ്യരുതായ്മകളെയോ ദുരുപയോഗങ്ങളെയോ മറ്റെന്തെങ്കിലും പ്രതിഷേധിക്കപ്പെടേണ്ട പ്രവർത്തനങ്ങളെയോ തുറന്നുകാട്ടാനും വിമർശിക്കാനുമുപയോഗിക്കുന്ന സാഹിത്യ രീതിയാണ് ആക്ഷേപഹാസ്യം (Satire) എന്ന് പറയാം. വാക്കുകൾ ഒരർത്ഥത്തെ ദ്യുതിപ്പിക്കുകയും വിരോധാർത്ഥത്തെ ഉദ്ദേശിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന രീതിയാണ് സർക്കാസം (Sarcasm). 

നിന്ദാസ്തുതിയെന്നോ വ്യംഗ്യാർത്ഥ പ്രയോഗമെന്നോ ഒക്കെ തർജമ ചെയ്യാവുന്ന ഒന്നാണത്. അവഹേളനമോ നിന്ദയോ പ്രകടിപ്പിക്കാനാണ് പൊതുവെ ഈ രീതിയിൽ എഴുത്തുകൾ സംവിധാനിക്കാറുള്ളത്. പദങ്ങൾ അടുക്കി വെക്കുന്നതിലെ രസം, ദ്വയാർത്ഥം പോലെയുള്ള ഭാഷാകേളികൾ തുടങ്ങിയവ കൊണ്ട് വായനക്കാരന്റെ ചുണ്ടിൽ ചെറിയൊരു പുഞ്ചിരി വിടർത്തുന്ന ശൈലിയാണ് ഫലിതം (Wit). 
 
ഇവ ഓവർലാപ് ചെയ്തും പരസ്പരം പിന്താങ്ങിയും കെട്ടിപ്പിടിച്ചുമാണ് മിക്കവാറും വരിക. മലയാളത്തിൽ ഐറണിയെ വേണ്ടുവോളം ഉപയോഗിച്ച പല എഴുത്തുകാരുമുണ്ട്. കുഞ്ചൻ നമ്പ്യാരും കുഞ്ഞുണ്ണി മാഷുമൊക്കെയാണ് ബഷീറിനു ശേഷം മനസ്സിലേക്ക് ഓടിവരുന്ന മുഖങ്ങൾ. ബഷീർ തന്നെയാണ് സറ്റയറും സർക്കാസവും ഉത്സവമാക്കുകയും അതിൽ വിജയിക്കുകയും ചെയ്ത ഏറ്റവും മഹാനായ സമീപസ്ഥ എഴുത്തുകാരൻ. 
 <img src="https://api.katib.in/uploads/solidarity-good-example-of-irony-image-3.jpg" class="image" style="float: left;">

<style>
.image{
width:400px !important;
max-width:100%;
padding:5px;
}

</style>
ചുവടെ കൊടുക്കുന്നത് പക്ഷേ, ഇറ്റാലോ കാൽവിനോയുടെ (Italo Calvino) ഐക്യദാർഢ്യം (Solidarity) എന്ന കഥയാണ്. ഐറണിക്കൽ കഥകളുടെ തലതൊട്ടപ്പന്മാരിൽ ഒരാളെന്ന് നിസംശയം പറയാവുന്ന ഒരാളാണ് കാൽവിനോ. യുദ്ധാനന്തരം (Post-war) എന്ന പൊതുസ്വഭാവം കാൽവിനോ കഥകളിൽ കാണാൻ സാധിക്കും. സോളിഡാരിറ്റിയും ഒരു അപവാദമല്ല. <img src="https://api.katib.in/uploads/solidarity-good-example-of-irony-image-2.jpg" class=" image" style="float: right;"> 
ഒരേസമയം ഇരക്കൊപ്പവും വേട്ടക്കാരനൊപ്പവും നിൽക്കുന്ന ഇരട്ടത്താപ്പിനെയും, ആവശ്യവും അറിവുമില്ലാത്ത കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെട്ട് നേതാവ് ചമയലിനെയും പരിഹസിക്കുന്ന കഥയിൽ ഏറ്റവും വലിയ തലക്കടി കിട്ടുന്നത് പക്ഷേ, ‘ഞാനുള്ളത് കൊണ്ടാണ് ഇതൊക്കെ നടക്കുന്നത്’ എന്ന നിരർത്ഥക ചിന്താഗതിക്കാണ് എന്നാണ് വ്യക്തിപരമായി തോന്നിയത്. കഥയിലെ ഒരു വിഭാഗം കള്ളന്മാരും, മറു വിഭാഗം പോലീസുകാരുമാണ്. ‘അവർ, മറ്റവർ’ എന്നൊക്കെയാണ് കഥാപാത്രങ്ങൾ പരസ്പരം വിളിക്കുന്നത്. അത്രയൊക്കേ പറയേണ്ടതുമൊള്ളൂ!
 

ഐക്യദാർഢ്യം 
 
അവരെ കണ്ട് ഞാൻ നടത്തം നിർത്തി. 
 
വിജനമായ തെരുവിൽ, ഒരു കടയുടെ ഷട്ടറിൽ എന്തോ പണിയിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു അവർ.
 
അതൊരു വമ്പിച്ച ഷട്ടറായിരുന്നു. ഇരുമ്പ് ദണ്ഡ് ഉപയോഗിച്ച് ഉയർത്താൻ നോക്കിയിട്ടും അതൊന്ന് അനങ്ങുന്നു പോലുമുണ്ടായിരുന്നില്ല.
 
പ്രത്യേകിച്ച് എങ്ങോട്ടെന്നില്ലാതെ, വെറുതെ ചുറ്റി നടക്കുകയായിരുന്നു ഞാൻ. അവർക്കൊരു സഹായമാകട്ടെ എന്ന് കരുതി ഞാനും ദണ്ഡിലൊന്ന് കൈ വെച്ചു. പിടിക്കാൻ അവരെനിക്കൊരു സ്ഥലം നൽകുകയും ചെയ്തു.
 
ഞങ്ങളുടെ വലി ഒരുമിച്ചായിരുന്നില്ല. ഞാൻ “പൊക്ക്, പൊക്ക്” എന്ന് പറഞ്ഞപ്പോൾ എന്റെ വലതു വശത്തുണ്ടായിരുന്നയാൾ എന്നെ കൈമുട്ട് കൊണ്ട് കുത്തിയിട്ട്, “വായടക്ക്. നിനക്കെന്താ ഭ്രാന്താണോ? മറ്റവരെ കേൾപ്പിക്കണോ നിനക്ക്?” എന്ന് പറഞ്ഞു.
 
വായിൽ നിന്നും വീണു പോയതാണെന്ന മട്ടിൽ ഞാൻ തല കുലുക്കി.
 
കുറച്ച് സമയമെടുക്കുകയും ഞങ്ങൾ വിയർക്കുകയും ചെയ്തു. ഒരാൾക്ക് കുനിഞ്ഞ് മാത്രം അകത്തു കടക്കാൻ പാകത്തിലെങ്കിലും ഒടുവിൽ ഞങ്ങൾ ഷട്ടർ പൊക്കി. ഞങ്ങൾ പരസ്പരം ആഹ്ലാദത്തോടെ നോക്കി, അകത്ത് കടന്നു. എന്റെ കയ്യിൽ ഒരു ചാക്ക് നൽകപ്പെട്ടു. ബാക്കിയുള്ളവർ ഓരോ സാധനങ്ങൾ കൊണ്ടുവന്ന് അതിലിടാൻ തുടങ്ങി.
 
“ആ പണ്ടാരം പിടിച്ച പൊലീസ് വരാതിരുന്നാൽ മതിയായിരുന്നു,” എന്നവർ പറയുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
 
“അതെ. അവർ ശരിക്കും പണ്ടാരം പിടിച്ചവരാണ്,” ഞാനും പറഞ്ഞു. ഓരോ നിമിഷവും, “മിണ്ടാതിരിക്ക്, നിനക്കവരുടെ കാലൊച്ച കേൾക്കുന്നുണ്ടോ?” എന്നവർ ആകുലപ്പെടുന്നുണ്ടായിരുന്നു. അല്പം പേടിയോടു കൂടെത്തന്നെ ശ്രദ്ധിച്ചു നോക്കിയിട്ട് ഞാൻ പറഞ്ഞു: “അല്ല, അതവരല്ല.”
 
“ഒട്ടും പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത സമയങ്ങളിലാണ് ആ വസൂരികൾ കയറി വരുക.” കൂട്ടത്തിൽ ഒരാൾ പറഞ്ഞു.
 
ഞാൻ തല കുലുക്കി, “അവരെല്ലാവരെയും കൊല്ലണം, അതാണ് വേണ്ടത്,” എന്ന് മറുപടി പറഞ്ഞു.
 
ആരെങ്കിലും വരുന്നുണ്ടോ എന്ന് നോക്കാൻ വേണ്ടി, കുറച്ച് നേരം പുറത്തുള്ള ഒരു മൂലയിൽ പോയി നിൽക്കാൻ അവരെന്നോട് നിർദേശിച്ചു. ഞാനങ്ങനെ ചെയ്തു.
 
പുറത്ത് മൂലയിൽ, പ്രവേശന കവാടത്തിൽ മതിലിൽ അള്ളിപ്പിടിച്ച് മറ്റവർ എനിക്ക് നേരെ വരുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
 
ഞാനവരോടൊപ്പം കൂടി.
 
“താഴെ, ആ കടകളുടെ ഭാഗത്ത് നിന്നും ഒച്ച കേൾക്കുന്നുണ്ടല്ലോ.” എന്റെ തൊട്ടടുത്തുണ്ടായിരുന്ന വ്യക്തി പറഞ്ഞു.
 
ഞാനങ്ങോട്ടൊന്ന് എത്തി നോക്കി.
 
“തല താഴ്ത്തിപ്പിടി മരത്തലയാ. നമ്മളെ കണ്ടാൽ അവരിനിയും രക്ഷപ്പെടും.” അയാളെന്നോട് ചീറി.
 
“ഞാൻ നോക്കുകയായിരുന്നു,” ഞാൻ വിശദീകരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചുമരിനു താഴേക്ക് കുനിയുകയും ചെയ്തു.
 
“അവരറിയാതെ നമുക്ക് അവരെ വളയാൻ കഴിഞ്ഞാൽ, നമുക്കവരെ എന്തായാലും കീഴ്പ്പെടുത്താൻ സാധിക്കും. അവരധികം പേരില്ല.” മറ്റൊരാൾ പറഞ്ഞു.
 
പെരുവിരൽ കുത്തി ശ്വാസം അടക്കിപ്പിടിച്ച് ഞങ്ങൾ ഞൊടിയിടയിൽ മുന്നോട്ട് നീങ്ങി. ഓരോ നിമിഷവും ഞങ്ങൾ തിളങ്ങുന്ന കണ്ണുകൾ കൊണ്ട് നോട്ടങ്ങൾ കൈമാറി.
 
“ഇപ്രാവശ്യം അവർ രക്ഷപ്പെടാൻ പോകുന്നില്ല,” ഞാൻ പറഞ്ഞു.
 
“ഒടുവിൽ നമ്മളവരെ കയ്യോടെ പിടികൂടാൻ പോകുന്നു,” ആരോ ഒരാൾ പറഞ്ഞു.
 
“അതിനുള്ള സമയമായിരിക്കുന്നു,” ഞാൻ പറഞ്ഞു.
 
“കടകൾ കുത്തിത്തുറക്കുന്ന വൃത്തികെട്ട തെണ്ടികൾ,” മറ്റൊരാൾ പറഞ്ഞു.
 
“തെണ്ടികൾ,” ഞാൻ ദേഷ്യത്തോടെ അതാവർത്തിച്ചു.
 
ഒന്നെത്തി നോക്കാൻ അവരെന്നെ കുറച്ച് മുന്നോട്ടേക്ക് പറഞ്ഞയച്ചു. ഞാൻ തിരിച്ച് കടയിൽ തന്നെയെത്തി.
 
“ഇനിയവർക്ക് നമ്മളെ പിടികൂടാൻ കഴിയില്ല,” ഒരു ചാക്ക് തന്റെ തോളിൽ കേറ്റി വെച്ചിട്ട് ഒരാൾ പറഞ്ഞു.
 
“വേഗമാവട്ടെ, നമുക്ക് പിന്നാമ്പുറത്തു കൂടി ഇറങ്ങാം. അങ്ങനെ അവരുടെ മൂക്കിന് താഴെ നിന്നും നമുക്ക് രക്ഷപ്പെടാം,” വേറൊരാൾ പറഞ്ഞു.
 
ഞങ്ങളുടെയെല്ലാം ചുണ്ടിൽ വിജയത്തിന്റെ പുഞ്ചിരി വിടർന്നു.
 
“അവർ ശരിക്കും സങ്കടപ്പെടാൻ പോവുകയാണ്,” ഞാൻ പറഞ്ഞു. കടയുടെ പിൻഭാഗത്തേക്ക് ഞങ്ങൾ പതുങ്ങി നീങ്ങി.
 
“നമ്മൾ ആ വിഡ്ഢികളെ വീണ്ടും വിഡ്ഢികളാക്കിയിരിക്കുന്നു!” അവർ പറഞ്ഞു. പക്ഷേ, അപ്പോഴൊരു ശബ്ദമുയർന്നു: “നിൽക്കവിടെ, ആരാണ് കടക്കകത്ത്,” പെട്ടെന്ന് ലൈറ്റുകൾ പ്രകാശിച്ചു. വെളിച്ചം കുറഞ്ഞ ഭാഗത്ത് എന്തിന്റെയൊക്കെയോ പിറകിൽ, കൈകൾ കോർത്തു പിടിച്ച്, ഞങ്ങൾ ഒളിച്ചിരുന്നു. മറ്റവർ പിറകിലെ റൂമിലേക്ക് ഇടിച്ചു കയറി. ഞങ്ങളെ കാണാതെ അവർ കുറച്ച് നട്ടം തിരിഞ്ഞു. ഞങ്ങൾ ഭ്രാന്തരെ പോലെ വെടിവെച്ച് ഓടാൻ തുടങ്ങി. “നമ്മളത് ചെയ്തിരിക്കുന്നു!” ഞങ്ങൾ ആർത്തട്ടഹസിച്ചു. ഞാൻ ഒന്നു രണ്ട് തവണ തെന്നിവീണ് കുറച്ച് പിറകിലായിപ്പോയി. മറ്റവർ അവരുടെ പിന്നാലെയോടുന്നത് ഞാൻ കണ്ടു.
 
“വാ, നമുക്കവരെ പിടിക്കണം,” അവർ പറഞ്ഞു.
 
ശേഷം, അവരെ പിടിക്കാൻ വേണ്ടി ഇടുങ്ങിയ തെരുവുകളിലൂടെ എല്ലാവരും ഓടാൻ തുടങ്ങി. “ഈ വഴിയോടാം, അങ്ങോട്ടേക്ക് പോകാം,” ഞങ്ങൾ പറഞ്ഞു. മറ്റവർ അതിനും മാത്രം മുന്നിലല്ലായിരുന്നത് കൊണ്ട് ഞങ്ങൾ അലറിവിളിച്ചു: “വരൂ, അവർ രക്ഷപ്പെട്ടു കൂടാ.” 

അവരിലൊരാളെ കൂടെയെത്താൻ എനിക്ക് കഴിഞ്ഞു. അയാളെന്നോട് പറഞ്ഞു: “കൊള്ളാം, നീ രക്ഷപ്പെട്ടല്ലോ. വാ, ഇതിലെ പോകാം. നമുക്കവരെ നഷ്ടപ്പെട്ടു കൂടാ.” ഞാനയാളുടെ കൂടെ പോയി. കുറച്ചു കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഒരിടവഴിയിൽ ഞാൻ തനിച്ചായി. ഒരാൾ ഒരു മൂലയിലൂടെ ഓടി വന്ന് പറഞ്ഞു: “ഈ വഴി വാ, ഞാനവരെ കണ്ടു. അവരധികം ദൂരെ എത്തിയിട്ടുണ്ടാവില്ല.” ഞാനയാളുടെ പിന്നാലെയും കുറച്ചു ദൂരം ഓടി.
 
പിന്നെ ഞാൻ വിയർത്തു നിന്നു. അവിടെയാരും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഒരു അലറലും കേൾക്കാനും കഴിഞ്ഞില്ല. ഞാനെന്റെ കൈകൾ കീശയിലിട്ട്, പ്രത്യേകിച്ച് എങ്ങോട്ടെന്നില്ലാതെ, വീണ്ടും എന്റെ നടത്തം നടക്കാൻ തുടങ്ങി.

ഐക്യദാർഢ്യം: ഐറണിക്കഥകൾക്കൊരു ഉത്തമോദാഹരണം

"ൻ്റെ മമ്പുറത്തപ്പാപ്പാ" വിളികളിലെ മാപ്പിള മാനങ്ങളും ശബ്ദവ്യവഹാരങ്ങളിലെ പ്രതിനിധാനങ്ങളും 

ഫാസ്, തിലിംസാൻ, സിയൂട്ട ;
ഇബ്‌നു അറബിയുടെ തെക്കു കിഴക്കൻ യാത്രകൾ

അല്പ സമയത്തെ ഏകാന്ത വാസത്തിനു ശേഷം ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി കിഴക്കോട്ടേക്ക് സഞ്ചരിക്കുകയാണ്. ലക്ഷ്യം പരിശുദ്ധ കഅബ. കൂടെ ശൈഖ് ബദ്റുൽ ഹിബ്ശിക്ക് പുറമെ ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ ഹസ്വാർ (റ) എന്നവരും കൂടിയുണ്ട്. ഫാസിൽ നിന്നും ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിയോടൊപ്പം ചേർന്നതായിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. ഇടക്ക് മിസ്റിൽ ഇറങ്ങേണ്ടി വന്നിട്ടുണ്ടായിരുന്നു. അവിടെ വെച്ച് ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ ഹസ്വാർ വിയോഗം വരിക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ മൊറൊക്കൊയിൽ നിന്നും വീണ്ടും മക്കയിലേക്കുള്ള യാത്ര തുടർന്നു. ഇടയിൽ പ്രവാചകൻ ഇബ്രാഹിം (അ) മറവിട്ടു കിടക്കുന്ന ഖുദ്സിലേക്ക് പോകുന്നു, സന്ദർശനം നടത്തുന്നു. ശേഷം മക്കയിൽ എത്തി ഹജ്ജ് കർമ്മം നിർവ്വഹിച്ച ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി പെട്ടെന്ന് തന്നെ മടങ്ങിയില്ല എന്നാണ് അനുമാനം. അഥവാ, രണ്ട് വർഷം വരേക്കും ശൈഖ് അവിടെ തന്നെ തങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ഈ കാലയളവിൽ അനേകം ശിഷ്യന്മാർ, വൈജ്ഞാനിക സദസ്സുകൾ എന്നിവ അദ്ദേഹത്തിന് ലഭിച്ചു. ലോകത്തെ വ്യത്യസ്ത ഇടങ്ങളിൽ നിന്നും ശൈഖിനെ അന്വേഷിച്ചു വരുന്നവരുടെ എണ്ണം വർധിച്ചു കൊണ്ടിരുന്നു. 
 
സഞ്ചരിച്ച ഇടങ്ങൾ:

സലെ (salé), മറാക്കെശ് (Marrakesh), ഫാസ്തി, ലിംസാൻ (Tlemcen), ബുജായ (Béjaïa), ടുണീഷ്യ, മിസ്ർ, ഫിലസ്തീൻ, മദീന മുനവ്വറ, മക്ക മുകറമ

 
സംഗമിച്ച പ്രധാന മഹത് വ്യക്തിത്വങ്ങൾ:

ശൈഖ് അബ്ദുൽ ഹലീം ഗുമാദ്ശൈ,ഖ് അബുൽ അബ്ബാസ് സബ്ത്തീ, ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ മറാക്കെശീ, ശൈഖ്അബൂ സകരിയ്യ യഹ്‌യ ബിൻ ഹസൻ, ഇമാം അബൂ മുഹമ്മദ്‌ അബ്ദുൽ അസീസ് മഹ്ദവി, ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ അബ്‌ദുല്ല ബർജാനീ, ശൈഖ് അബു ശുജാഅ് ഇസ്ഫഹാനി, ഫഖ്റു ന്നിസാഅ്

 സലെ (salé)
 
▪ ശൈഖ് അബ്ദുൽ ഹലീം ഗുമാദ്

‘സലെ’ യിൽ വെച്ച് ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി കണ്ടുമുട്ടിയ വലിയ ആത്മീയ ഗുരുവാണ് ഇദ്ദേഹം. നശ്വരമായ ഈ ലോകത്തിന് അതിന്റെതായ സ്ഥാനം മാത്രം നൽകി ജീവിക്കുന്ന ഉന്നത സ്വഭാവത്തിന് ഉടമകൂടിയാണ് ഇദ്ദേഹം. ജനങ്ങൾ ബഹുമാന പൂർവ്വം കാണുന്ന ഒരു വ്യക്തി വാഹനപ്പുറത്ത് സഞ്ചരിക്കുന്നത് കണ്ട ശൈഖ് പറഞ്ഞു: “മണ്ണ് മണ്ണിന്റെ മേൽ സഞ്ചരിക്കുന്നു”.³⁰
 

മറാക്കെശ് (Marrakesh)
 
▪ ശൈഖ് അബുൽ അബ്ബാസ് സബ്ത്തീ

മറാക്കെശിൽ നിന്നും കണ്ടു മുട്ടിയ വലിയ ആത്മീയ ഗുരുവാണ് ഇദ്ദേഹം. ആത്മീയോന്നതികളിൽ എത്തിയ ഇദ്ദേഹത്തിന് അല്ലാഹു നൽകിയ ബഹുമാനങ്ങൾ വളരെ അധികമുണ്ടെന്ന് ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. അതോടൊപ്പം തന്നെ, ഈ ശൈഖിന് ഈ സ്ഥാനങ്ങൾ ലഭിക്കാനുള്ള പ്രധാന കാരണം അദ്ദേഹം ചെയ്ത ദാന ധർമ്മങ്ങളാണെന്നും ഇബ്നുൽ അറബി അടിവരയിടുന്നുണ്ട്. 

▪ ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ മറാക്കെശീ

ഔലിയാക്കളിൽ ’ഖുത്ബ്’ എന്ന സ്ഥാനത്തിന് അർഹരായ ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ വലിയ പ്രത്യേകത ക്ഷമയായിരുന്നു. എത്ര വലിയ പ്രതിസന്ധികൾ അനുഭവിക്കേണ്ടി വന്നാലും നല്ല പുഞ്ചിരിയോടെയാണ് ഇദ്ദേഹം അതിനെ വരവേൽക്കുക. ഈ ക്ഷമ കാരണം പ്രയാസങ്ങൾ നീങ്ങുകയും ചെയ്യും. 
 
ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ മറാക്കെശീ (റ) എന്നും നന്മകളിലേക്ക് ജനങ്ങളെ ക്ഷണിച്ചു കൊണ്ടിരിക്കും. സംസാരം ഒഴിവായ അവസ്ഥ അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടാവാറില്ല. ജനങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കുന്നുണ്ടോ ഇല്ലേ എന്ന് അദ്ദേഹം ഗൗനിക്കുക പോലുമില്ല. ഇതിനെ കുറിച്ച് അദ്ദേഹത്തോട് ചോദിക്കപ്പെട്ടപ്പോൾ അവിടുന്ന് പറഞ്ഞു: ‘ഞാൻ എന്റെ ബാധ്യത നിറവേറ്റുകയാണ്. വേണ്ടവർക്ക് സ്വീകരിക്കാം, സ്വീകരിക്കാതിരിക്കാം’. ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിയോടൊപ്പം യാത്ര ചെയ്യാൻ ഇദ്ദേഹം ഏറെ കൊതിച്ചെങ്കിലും സാധിച്ചില്ല. ഏറെ സങ്കടത്തോടെയായിരുന്നു ഇബ്നുൽ അറബിയെ ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ മറാക്കെശീ പിരിഞ്ഞത്.
 
മറാക്കെശ് ജീവിതത്തിനിടയിൽ ഒരു സ്വപ്ന ദർശനം കാരണം ഫാസിലേക്ക് തന്നെ ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി പോകുകയും, കൂടെ ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ ഹസ്വാർ ചേരുന്നുമുണ്ട്. അദ്ദേഹം മിസ്ർ വരെയായിരുന്നു ശൈഖിന്റെ കൂടെ യാത്ര ചെയ്തത്. ശേഷം തിലിംസാനിലേക്കും പോകുന്നു. തിലിംസാനിലേക്കുള്ള ഈ യാത്രയിൽ ശൈഖ് അബൂ മദ് യനെ സിയാറത്ത് ചെയ്യുന്നുണ്ട്.³¹
 
ബിജായ (Béjaïa) 

▪ ശൈഖ് അബൂ സകരിയ്യ യഹ്‌യ ബിൻ ഹസൻ അൽ ഹുസൈനീ

ഇബ്നുൽ അറബി പറയുന്നു: “പ്രപഞ്ച പരിത്യാഗം, സൂക്ഷ്മത, ഗുണകാംഷ എന്നിവയായിരുന്നു ശൈഖ് അബൂ സകരിയ്യ എന്നവരുടെ മുഖ മുദ്ര. ഇലാഹീ ഭയം നിറഞ്ഞ പ്രകൃതമാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്’’.³²
 

ടുണീഷ്യയിലേക്ക് വീണ്ടും വരുന്നു.

ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിയുടെ ചില ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ രചന ഈ സമയത്ത് നടന്നിരുന്നു. ഇമാം അബൂ മുഹമ്മദ്‌ അബ്ദുൽ അസീസ് മഹ്ദവിയോടൊപ്പമായിരുന്നു (റ) ടുണീഷ്യയിലെ താമസം.
 
▪ ശൈഖ് മുഹമ്മദ്‌ അബ്‌ദുല്ല ബർജാനീ

ഇമാം അബൂ മുഹമ്മദ്‌ അബ്ദുൽ അസീസ് മഹ്ദവിയുടെ സഹചാരിയാണ് ഇദ്ദേഹം. തിരു സുന്നത്തിനെ ഏറെ ഇഷ്ടപ്പെട്ടിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. മൗനം അവിടുത്തെ വലിയ പ്രത്യേകതയായിരുന്നു.³³
 
ഏകദേശം ഹി.598, ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബി മിസ്റിലേക്ക് കടന്നു വന്ന് അലക്സാണ്ടറിയയിൽ ചിലരോട് സംവദിക്കുന്നുമുണ്ട്. ശേഷം ഫലസ്തീൻ ലക്ഷ്യമാക്കിയുള്ള യാത്രയാണ്. അവിടെ പ്രവാചകന്മാരായ ഇബ്രാഹിം (അ), ലൂത് (അ) എന്നിവരെ സിയാറത്ത് ചെയ്യുകയും ശേഷം ഖുദ്സിൽ മസ്ജിദുൽ അഖ്സ സന്ദർശിക്കുകയും ചെയുന്നു. 

ഖുദ്സിൽ നിന്നും ഹറമുകളിലേക്കുള്ള യാത്ര കാൽനടയായിട്ടായിരുന്നു എന്ന് ഇബ്നുൽ അറബി തന്നെ രേഖപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട്.³⁴ ഇരു ഹറമുകളിൽ നിന്നും ആദ്യം വിശുദ്ധ മദീനയിലേക്കാണ് ശൈഖ് പോയത്.
 
മക്കയിലേക്ക് 

▪ ശൈഖ് അബു ശുജാഅ് ഇസ്ഫഹാനി

ആക്കാലത്തെ മക്കയിലെ വലിയ പണ്ഡിതനും, ഹറം ശരീഫിൽ വലിയ സ്ഥാനീയനുമായിരുന്നു ഇദ്ദേഹം. മക്കയിൽ ഹദീസ് അനുബന്ധമായി അധ്യാപനവും നടത്തിയിരുന്നു. ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിയുടെയും, ശൈഖ് അബു ശുജാഅ് (റ) എന്നവരുടെയും ഇടയിൽ വലിയ ബന്ധം ഉടലെടുത്തു. ശൈഖ് അബു ശുജാഇൽ നിന്നും ചില ഹദീസ് ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ഇബ്നുൽ അറബി പാരായണം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. 

‘ഫഖ്റു ന്നിസാഅ്’ എന്ന അപര നാമത്തിൽ അറിയപ്പെട്ട ശൈഖ് അബു ശുജാഇന്റെ സഹോദരിയും വലിയ പണ്ഡിതയായിരുന്നു. മഹതിയിൽ നിന്നും വിജ്ഞാനം നുകരാൻ ആഗ്രഹിച്ച ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിക്ക് ആദ്യം സമ്മതം ലഭിച്ചില്ലായെങ്കിലും ശൈഖിന്റെ അതിയായ താല്പര്യം കാരണം ധാരാളം ആത്മീയാനുവാദങ്ങൾ (ഇജാസ) മഹതി ശൈഖിന് നൽകുകയുണ്ടായി. 

മക്കയിൽ തങ്ങിയ സമയം ധാരാളം രചനകൾ ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിയുടെ തൂലികയിലൂടെ വിരചിതമായി. “അൽ ഫുതൂഹാതുൽ ഇലാഹിയ്യ”യുടെ രചനയുടെ ആരംഭവും ഈ സമയത്താണ്. ഇതിനിടയിൽ തന്നെ ശൈഖ് അബ്ദുൽ ഖാദർ ജീലാനിയുടെ (റ) ശൈഖ് യൂനുസ് ബിൻ യഹ്‌യ (റ) എന്ന ശിഷ്യനിലൂടെ നേരിട്ട് തന്നെ ‘ഖാദിരിയ്യ’ ആത്‍മീയ സരണിയുടെ സ്ഥാന വസ്ത്രവും ശൈഖ് ഇബ്നുൽ അറബിക്ക് ലഭിക്കുന്നുണ്ട്.

മറാക്കെഷ്, ഫിലസ്തീൻ, ഹിജാസ്; ശൈഖുൽ അക്ബറിന്റെ കിഴക്കൻ  പര്യടനങ്ങൾ

മെഡീവൽ ഒപ്തൽമോളജിയുടെ വികാസവും അലി ഈസ കഹാലിൻ്റെ സംഭാവനകളും

റോൾ മോഡലിംഗ്: പ്രവാചക സീമകളിലെ കുണ്ടൂർ ഉസ്താദിന്റെ സഞ്ചാരം

അശ്റഫുൽ ഖൽഖ്
അഥവാ, അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂൽ


Across the Green Sea: പശ്ചിമ ഇന്ത്യൻ മഹാസമുദ്രത്തിന്റെ ചരിത്രവായനകൾ (Part-1)

രാത്രിയായാൽ എനിക്കാരേലും കൂട്ട് വേണം. പകലാണേലും വേണം, എന്നാലും പറച്ചിലിൽ അങ്ങനെ വന്നൂടാൻ പാടില്ലാലോ. പ്രിയതമൻ മരണപ്പെട്ട് പത്ത് പതിനഞ്ചു വർഷമായെങ്കിലും ഓരെ ചൂടും ചൂരും കിട്ടാണ്ട് ഒരു രാത്രി പോലും ഞാൻ ഉറങ്ങീട്ടില്ല. ഇന്നലെ രാത്രിയിലും വന്നിരുന്നു. പുള്ളിയുടെ പതിവ് വേഷമായ വെള്ള മുണ്ടും കോട്ടൺ ഷർട്ടുമിട്ട്. പക്ഷെ വർത്താനത്തിൽ എന്തോ നിരാശ പോലൊന്ന് നിഴലിച്ചിരുന്നു. "എന്താ ങ്ങക്ക് പറ്റ്യേ", എന്ന് ഞാൻ ചോദിച്ചതുമാണ്. മൗനം എനിക്ക് ചുംബനം തന്നു. പതിയെ എന്റടുത്തേക്ക് ചേർന്നിരുന്നു. ഞാൻ ദീർഘമായി ഓര്ടെ മണം ഉള്ളിലേക്കെടുത്തു. അന്ന് ടവ്വലും കെട്ടി പുതുമണവാട്ടിയെ കാണാൻ മുറിയിലേക്ക് കയറുമ്പോഴുണ്ടായ അതേ മണം. വർഷങ്ങൾക്കിപ്പുറവും അയാൾ എങ്ങനെ ആ മണം കൊണ്ട് നടക്കുന്നു, സന്ദേഹം അയാളുടെ ചുണ്ടുകളിൽ നിന്ന് ഞാൻ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. "മണോം ഭംഗിയുമെല്ലാം ഇശ്‌ഖിന്റെ പര്യായാ സൈനബാ", എപ്പോഴോ അങ്ങേര് പറഞ്ഞിരുന്നത്രെ. 
 
അതിരാവിലെ സുബ്ഹിക്ക് എണീറ്റ് എന്നെ വിളിക്കും. തഹജ്ജുദ് നിസ്കരിച്ച് ഞങ്ങൾ ബാങ്ക് കൊടുക്കുന്നോളം ഖുർആൻ ഓതും. ബാങ്ക് കൊടുത്താൽ മൂപ്പര് പള്ളീല് പോവും. എന്നാൽ ഇന്നലെ അതൊന്നുമുണ്ടായില്ല. കുട്ട്യോളും കുടുംബക്കാരുമെല്ലാം കൊറേ ദീസായിട്ട് ഈട തന്നെയാണ്, എനിക്കെന്തോ വെല്യ സൂക്കേടാണെന്ന് മിഞ്ഞാന്ന് ഉക്കിണിയോട് മോള് സാറ പതിഞ്ഞ സ്വരത്തിൽ പറയുന്നത് കേട്ടപ്പോഴാണ് ഞാനറിഞ്ഞത്. 
 
കിടപ്പിലായാൽ പിന്നെ നാം ഭൂമിയിലെ ജീവിയല്ലാതാവും. അടക്കം പറച്ചിലുകൾ മാത്രമാവും നമുക്ക് കേൾക്കാവുന്ന സ്വരങ്ങളും സംസാരങ്ങളും. കൈകൾ പിടിച്ച് മുത്തം തന്നിരുന്ന പേരമക്കൾ പോലും നമ്മുടെ അടുത്ത് വരുന്നതിൽ നിന്ന് വിലക്കപ്പെടും. അത് കൊണ്ടൊക്കെയാകാം വയസ്സായ ഉമ്മാമമാരും ഉപ്പാപ്പാമാരും പേരമക്കൾക്ക് മുട്ടായി വാങ്ങാൻ പൈസ കൊടുക്കുന്നത്. അങ്ങിനെയെങ്കിലുമവർ അടുത്ത് വരണേ എന്ന ആഗ്രഹത്താൽ.
 
കട്ടിലിന്റെ മുഷിപ്പിക്കുന്ന മണം എനിക്ക് ഉന്മാദമായി. ഞാൻ അതുമായി സമവായത്തിലായി. കഥകൾക്കായി കൊഴിഞ്ഞ കാലങ്ങൾ എന്നെയും തേടി കാറ്റിന്റെയും മിന്നലിന്റെയും രൂപത്തിൽ വന്നു. കാറ്റും മിന്നും ഇടിയുമൊക്കെ ഇത്രെയേറെ കഥകൾ പേറുന്നുവല്ലോ, ഇതിനെയാണോ ഉണങ്ങാതിരിക്കുന്ന വസ്ത്രത്തിന് വേണ്ടി ഞാൻ പഴിചാരിയത്, നശിച്ചതെന്ന് പറഞ്ഞത്. കഷ്ടം. 
 
ജീവനോടെ ഞാൻ താഴ്ന്നിറങ്ങി അങ്ങേരുടെ ഖബ്റിലേക്ക് ഇറങ്ങിച്ചെന്നത് പോലെ. ആരോടെങ്കിലും അനുഭവങ്ങൾ പങ്ക് വെക്കാനായി എന്റെ മനസ്സ് പിടഞ്ഞു. പങ്ക് വെക്കാത്ത ജീവിതം എന്താകും. പങ്ക് വെപ്പിലാണ് ആത്മാവ് എന്നാണല്ലോ ഓരോ ആഘോഷങ്ങളിലൂടെ വേഷത്തിലും ഇലാഹ് പറയാതെ പറയുന്നത്. പടച്ചോൻ പലപ്പോഴും മിണ്ടുന്നതു നാം കേൾക്കാത്തതാണോ അതോ അവൻ മിണ്ടാത്തതോ? അവനോട് മിണ്ടാൻ ഞാനടങ്ങുന്ന ജനം ശ്രമിക്കുന്നുവോ? 
 
തലയിലെ തിരി കറങ്ങുന്നത് എന്നിൽ ഭീതി പരത്തി. ഹിറാ ഗുഹയിൽ വെച്ച് പ്രവാചകന്റെ തിരി തെളിഞ്ഞത് അവിടുത്തെ സുലൂക്കിന്റെ ഘട്ടത്തിലാണല്ലോ. എന്നാൽ ഞാനടങ്ങുന്ന വൃന്ദം പേരുടെ സുലൂക് തുടങ്ങുന്നത് ഇവിടം വെടിയൽ കൊണ്ടാണല്ലോ. വീട് വിട്ടൊഴിയലാണ് സൂഫിസത്തിന്റെ സൗന്ദര്യമായി കാണുന്നത്. വീട് വീട്ടിറങ്ങി ഇമാം ഗസ്സാലിയും ഇബ്രാഹീം ഇബ്നു അദ്ഹമും നടന്നതിന്റെ അർത്ഥം മരിക്കൂ എന്നാണെന്ന് എത്രപേർക്ക് മനസ്സിലായിക്കാണും. ആ ഇറക്കം ഒരു തരത്തിൽ മരിക്കലാണ്. അതാണ് മരിക്കുന്നതിന്റെ മുമ്പുള്ള മരണം. ഞാനത് കുറെ അനുഭവിച്ചു. ഇനി വയ്യ. എന്തായാലും ഇന്നത്തെ അസ്തമയത്തിൽ എനിക്കത് തെളിയുന്നതായി തോന്നുന്നു. അങ്ങനെ ഞാൻ തീ കൊളുത്താനൊരുങ്ങി, തീയെയും കാത്ത്.
 
ദിവസം ചൊവ്വ, രാവിലെ പത്തര ആയിക്കാണും. അങ്ങേര് അറൂസാവാത്ത കാലം. എന്റെ പുത്യാപ്പളയായ കാലം. എന്നെയും കൂട്ടി സിയാറത്തിന് പോയി. മമ്പുറത്തേക്ക്. ഒരുപാട് കാലമായി ഞാൻ അങ്ങേരോട് പറഞ്ഞ ആഗ്രഹമായിരുന്നു. എന്നോട് പോകാമെന്ന് കിടപ്പറയിൽ വെച്ച് മന്ത്രിച്ചപ്പോൾ ഉന്മാദ ലഹരിയിൽ വായിൽ നിന്നൊലിച്ചതാണെന്ന് ധരിച്ച എനിക്ക് തെറ്റി. 
 
ഞങ്ങൾ ശെരിക്കും കണ്ണൂരിൽ നിന്നും ട്രെയിൻ കയറി. മഖാമിലെത്തി അവിടെ കുറെ നേരം ചിലവഴിച്ചു. ന്റെ മമ്പർത്തെ തങ്ങളെ കുളിർക്കെ കണ്ട് ആസ്വദിക്കാൻ അങ്ങേര് കാത്ത് നിന്നു. ശക്തമായ ഒരു ഗന്ധം എന്നെ ഭൂമിയിൽ നിന്നും വലിച്ചു കൊണ്ട് പോയി. ആകാശപ്രയാണമല്ല, സ്വപ്ന സഞ്ചാരം. അവിടെ ഞാൻ പൂക്കളും സ്നേഹവും നിറഞ്ഞ ശാന്തമായ ദ്വീപ് കണ്ടു. അലസ്‌തുവിന്റെ ലോകം? ആയിരിക്കാം. മുൻപ് കണ്ടൊരോർമ്മ. അങ്ങേരോടൊത്ത് ഈ പാറക്കല്ലിൻ ചുവട്ടിലിരുന്നല്ലേ കുണുങ്ങി നിന്നത്. അതോ ഇത് ആലമുൽ മിസാനാണോ? അത് കാണാൻ മാത്രം ഞാൻ വളർന്നുവോ. മമ്പ്രത്തുപ്പാപ്പ കാണിച്ചു തരുന്നതോ. അവരുടെ ഗന്ധം ചലിക്കുന്ന ഇടത്തിൽ പെടാനായെന്ന ഭാഗ്യം കൊണ്ട് ഞാനെത്തിയതോ ഈ സുവർഗ്ഗത്തിൽ. മഹാരഥന്മാരുടെ ചെറിയ സ്പർശം നമ്മെ നന്മയിലെത്തിക്കുമെന്ന അറിവ് തിരിച്ചറിഞ്ഞു.
 
'പോവല്ലേ', അങ്ങേര് പതിയെ എന്നെ തൊട്ടു. ഞാൻ ഭൂമിയിലേക്ക് തെറിച്ചു വീണു. എന്റെ ശ്രദ്ധ തിരിഞ്ഞത് കൊണ്ടാകാം, അനുഭൂതി എനിക്ക് അന്യമായത്. ശ്രദ്ധ തിരിയുമ്പോൾ അകലം കൂടും. അതില്ലാതിരിക്കാനാണ് സാഷ്ടാംഗം ചെയ്ത് സഹായിക്കാൻ നബി അരുളിയത്. സുജൂദിലാവുമ്പോഴാണ് എന്റെ അടിമ എന്നോട് ഏറെ അടുക്കുന്നതെന്ന് ഇലാഹ് പറഞ്ഞത് ഇതിനോട് ചേർത്ത് വായിക്കേണ്ടതാണ്. ഞങ്ങൾ പതിയെ തങ്ങളുപ്പാപ്പയോട് സലാം പറഞ്ഞ് മടങ്ങി. 
 
ദിവസം വ്യാഴം, സൂര്യനസ്തമിച്ചു. ഞാനും. മണ്ണിനുള്ളിൽ മിനുക്കപ്പണികൾ നടക്കുന്നു. പതിയെ പുതുമണവാട്ടിയെ ആനയിക്കുന്ന പോലെ എന്നെയും ആനയിച്ചു. ഒരുപാട് പേരൊന്നുമില്ലെങ്കിലും അത്യാവശ്യത്തിനാളുകൾ എന്നെയും അനുഗമിച്ചു. അമലുകൾ കുറഞ്ഞവരെ ആര് അനുഗമിക്കാൻ, അതോ അനുഗമിക്കാൻ നല്ലവരെ മാത്രം ദൈവം തിരഞ്ഞെടുത്തതോ? ദൈവത്തിന്റെ എല്ലാ പ്രവർത്തികളും നമുക്ക് മനസിലായെന്ന് വരില്ല, ഒന്നും. 
 
ഞാൻ നാണത്തോടെ ഖബ്റിലേക്കിറങ്ങി. ആളുകൾ ഞങ്ങൾക്ക് വേണ്ടി ഒഴിഞ്ഞു തന്നു. "നിന്നെ മണ്ണിലേക്ക് മടക്കുന്നു" എന്ന് മൊല്ലാക്ക പറഞ്ഞപ്പോൾ ഒരൂർജ്ജം ശരീരത്തെ വിറപ്പിച്ചു. അവസാന ചവിട്ടടിയും കടന്നു പോയപ്പോൾ വീടുകളിൽ നിന്നും ഓരോ ആളുകൾ പാരായണം ചെയ്ത ദിവ്യമാല എന്റെ കഴുത്തിലണിയാനായി വന്നു. മുൻകർ വന്നു, നകീറും. മയങ്ങിക്കോളൂ, പുതുമണവാട്ടിയെപ്പോലെ. ഞാൻ വിളക്കണച്ച് ഉറങ്ങാൻ അങ്ങേരോടൊത്ത് കിടന്നപ്പോൾ വീട്ടിൽ നിന്നും തിരി കൊളുത്താനുള്ള ശ്രമം കണ്ട് ഞാൻ തേങ്ങി. ഒന്നും ചെയ്യാനാവാതെ ഞാൻ അങ്ങേരുടെ ഉള്ളിൽ അഭയം പ്രാപിച്ചു. ചെറിയൊരു ചൂട് കാറ്റ്, അടുത്തെവിടെയോ കത്തുന്നുണ്ടാകാം. തിരി കൊളുത്താതെ കത്തുന്ന തീ. 

കുറച്ചു മുമ്പ് എൻ്റെ കുടുംബത്തിലെ ഒരു ഉമ്മാമ മരണപ്പെട്ടിരുന്നു, രോഗാവസ്ഥയിൽ പല കുറി ഞാനവരെ സന്ദർശിച്ചതാണ്. അപ്പോഴൊക്കെ അവരുടെ കണ്ണുകൾ എന്നോട് എന്തൊക്കെയോ പറയുന്നതായി അനുഭവപ്പെടാറുണ്ടായിരുന്നു. പ്രായമായവരോടുള്ള സ്നേഹവും ബഹുമാനവും പലപ്പോഴും അവരെ കാണുമ്പോൾ കൂടി വരും. അവരുടെ ആത്മീയ ജീവിതം, സാമൂഹിക ഇടപെടൽ എല്ലാം ഞാൻ സാകൂതം ശ്രദ്ധിക്കാൻ ശ്രമിക്കാറുള്ള കാര്യമായിരുന്നു. ഈ തരത്തിൽ ശ്രദ്ധ പോകുന്ന ഒരു കൂട്ടം ആളുകൾ തന്നെ എനിക്കുണ്ട്. അവരുടെ വേർപാടുകളും, മുറിവുകളും എന്നെ വല്ലാതെ തളർത്താറുമുണ്ട്. Religion of old women എന്ന ഏരിയ വായിച്ച് തുടങ്ങുന്നതും ഈ താൽപര്യത്തിൽ നിന്നാണ്. 
 
അങ്ങിനെയിരിക്കെയാണ് ഉമ്മാമയുടെ മരണം. അത് എന്നെ വല്ലാതെ ഞെട്ടിച്ച സംഭവമായിരുന്നു. അവരുടെ മരണാനന്തര ജീവിതം അവരിലും അവരുടെ പരിസരത്തും ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന മാറ്റത്തെ ആസ്പദമാക്കിയാണ് ഈ കഥ പിറക്കുന്നത്.

KATIB

Articles

Fictions

Podcasts

Fictions