അബ്ദുൽ ഖാദിർ അസ്സൂഫി: ആത്മയോഗത്തിൻ്റെ വർത്തമാന ചിത്രങ്ങൾ

ആത്മീയ കൊളോണിയലിസവും, ആഭ്യന്തരവത്കരണവും; ഒമിദ് സാഫിയും ലോറൻസ് വെനൂറ്റിയും ഒന്നിക്കുന്ന ഇടം

റോഡ് ക്രോസ് ചെയ്യാൻ എനിക്ക് ഭയങ്കര പേടിയായിരുന്നു. എങ്കിലും, ഞാൻ പലപ്പോഴും അതിനായി ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഇന്നലത്തെ ഒരു രാത്രിയോടു കൂടി, ഞാനാ ശ്രമത്തെയും കൂടെ ഉപേക്ഷിക്കുകയാണ്.

നാല് മീറ്റർ ദൈർഘ്യമുള്ള ഒരു റോഡ് ക്രോസ് ചെയ്യാൻ ഞങ്ങൾ പാമ്പുകളെടുക്കുന്ന അധ്വാനം ചെറുതൊന്നുമല്ല. ഇഴഞ്ഞു പോകുമ്പോൾ നേർരേഖയിൽ നിന്നും 45-50 ഡിഗ്രി ഒക്കെ തെറ്റിയിട്ടാണ് അപ്പുറത്തെത്തുക. അതിനാൽ, ഞങ്ങൾക്ക് റോഡിൻ്റെ വീതി നാല് മീറ്ററിനേക്കാൾ കൂടുതലാണ്. പകലിൽ പൊതുവെ ഞങ്ങളതിന് തുനിയാറില്ല. രാത്രിയിലും ചിലപ്പോൾ അനിഷ്ടങ്ങൾ സംഭവിക്കുന്നു എന്നതാണ് കഷ്ടം.

പടം പൊഴിക്കാനിരിക്കെ, കൂടുതൽ പരുക്കനായ തൊലിയുമായിട്ടാണ് ഇന്നലെ ഞാൻ റോഡിലിറങ്ങിയത്. ഞാൻ ആദ്യ മീറ്ററിൽ നിൽക്കുമ്പോൾ ഒരു ഭാഗത്തു നിന്നും ഒരു ലക്ഷ്വറി കാർ വന്നു. ഞാൻ പേടിച്ച് അനങ്ങാതെ നിന്നു. ആ കാർ എന്നെ വെട്ടിച്ച് അതിനും എനിക്കും പരിക്കില്ലാതെ കടന്നുപോയി. രണ്ടാമത്തെ മീറ്ററിലും അതേ ദിശയിൽ നിന്നും ഒരു കാർ വന്നു. സമാധാനത്തിൻ്റെ ഒരു ചുവന്ന കാർ. അത് പതുക്കെയായിരുന്നു വന്നുകൊണ്ടിരുന്നത്. എന്നെ കണ്ടപാടെ അതിനു നിർത്താൻ ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടായില്ല. അതും എന്നെ തടസ്സപ്പെടുത്താതെ ഒരു ഭാഗത്തിലൂടെ കടന്നു പോയി.

ആദ്യം വന്ന രണ്ടു വണ്ടികളുടെ എതിർദിശയിൽ നിന്നും, ക്രോധം പിടിച്ച ഒരു വെള്ളക്കാറാണ് മൂന്നാം മീറ്ററിൽ നിൽക്കുമ്പോൾ വന്നത്. പെട്ടെന്ന് മഴ പെയ്തു. വളരെ അടുത്തെത്തിയപ്പോഴാണ് അതെന്നെ കണ്ടത്. അപ്രതീക്ഷിതമായി കണ്ടതും, എന്നെ തട്ടാതിരിക്കാൻ ചില പരാക്രമങ്ങൾ അത് നടത്തി. ആ കാറിൻ്റെ രണ്ടു ചക്രങ്ങൾക്കിടയിൽ അപകടമൊന്നുമില്ലാതെ തന്നെ എനിക്ക് കിടക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നു. പക്ഷേ ആ കാർ ഇളകി മറിഞ്ഞു. അതിൻ്റെ ബ്രേക്കമർന്നു. ഒരു വശത്തേക്ക് ചെരിഞ്ഞു. ചില്ലിലൂടെ എന്തൊക്കെയോ സാധനങ്ങൾ നിലത്തു വീണു. അതുവരെ വന്നിരുന്ന അതേ വേഗത്തിൽ വായുവിലൂടെയും പിന്നെ റോഡിലൂടെയും അത് കുറച്ചു കൂടി ദൂരം സഞ്ചരിച്ചു. അപ്പുറത്തു നിന്നും പതുക്കെ വന്നുകൊണ്ടിരുന്ന ഒരു ലോറിയിൽ ചെന്നിടിച്ച് ആ കാർ നിന്നു. അപ്പോഴേക്കും കാർ പൊളിഞ്ഞില്ലാതായിട്ടുണ്ടായിരുന്നു.

നാലാം മീറ്ററിലേക്ക് തല വെക്കുമ്പോൾ ദൂരെ നിന്നും ഒരു മൂളക്കം കേൾക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യത്തെ രണ്ടു വണ്ടികൾ വന്ന ദിശയിൽ നിന്നാണ് ശബ്ദം കേട്ടത്. ഒരു നിയന്ത്രണവുമില്ലാതെയാണ് ആ ബൈക്ക് വന്നുകൊണ്ടിരുന്നത്. അതെൻ്റെ വാലിലൂടെ കയറിയിറങ്ങി. വലിയ ശബ്ദത്തോെടെ അത് മറിഞ്ഞു വീണു. റോഡിലൂടെ അല്പ ദൂരം ഇഴഞ്ഞു പോയി. എനിക്ക് നല്ല വേദനയുണ്ടായിരുന്നു. എൻ്റെ വാൽ നിലത്ത് പതിഞ്ഞ് കിടന്നു. അപ്പുറത്തെത്താൻ ഞാൻ പ്രയാസപ്പെട്ടു. നിലത്ത് ഒട്ടിപ്പിടിച്ച എൻ്റെ വാലിനെ ഒരുവിധം ഞാൻ പറിച്ചെടുത്തു. ആ ബൈക്ക് വീണ ഭാഗത്തേക്ക് ഞാൻ നോക്കി. അവിടെ പുക പൊന്തുന്നുണ്ടായിരുന്നു. തീ കത്തുന്നുണ്ടായിരുന്നു. കുറച്ചാളുകൾ ഒരുമിച്ചു കൂടിയിരുന്നു. ഒരു ഹോണിൻ്റെ അമറലും ചില ലൈറ്റുകളും അന്തരീക്ഷത്തിൽ വെറുതെ പരന്നു. നിലത്തു വീണ് കിടന്നിരുന്ന ഒരു ഹെൽമെറ്റ് കറങ്ങിക്കറങ്ങി എൻ്റെ നേരെ തിരിഞ്ഞ് കിടന്നു. ഞാനതിനേയും അതെന്നേയും കുറേ നേരം നോക്കി നിന്നു. കുറ്റിക്കാട്ടിൽ നിന്നും എൻ്റെ മക്കൾ പേടിച്ച് കരയുന്നതിൻ്റെ ശബ്ദം എൻ്റെ ഉടലിൽ തട്ടുന്നത് വരെ ഞാനവിടെത്തന്നെ നിന്നു. അപ്പോഴേക്കും മഴ തോർന്നിരുന്നു.



ഗതികേടുകൾ

അതിവർത്തിയായ ദൈവവും  യുക്തിയുടെ ലോകവും: മാതുരീദിയൻ വായനയിലൂടെ

നഗരങ്ങളുടെ ദില്ലിയും ഗല്ലിക്കാഴ്ച്ചകളും

ആസ്വാദനത്തിൻ്റെ റൂഹ് അഫ്സൻ ചരിത്രം

കമാലിസ്റ്റ് തുർക്കിയിലെ മതേതരത്വ ചിന്തയും സഈദ് നൂർസിയും: ചില ആലോചനകൾ

വിഷാദം നിറഞ്ഞ കാശ്മീരിൻ്റെ പ്രൗഢമായ ചരിത്രത്തിലേക്ക് ശ്രീനഗറിൽ നിന്നുമുള്ള ദൂരം 3.1 കിലോമീറ്റർ മാത്രമാണ്. ശൈഖ് ശാഹെ ഹമദാനിയുടെ പലായനം ഇസ്ലാമിക വ്യാപനത്തോടൊപ്പം കാശ്മീരിൽ കൊണ്ടുവന്ന കലാസാംസ്കാരിക തനിമകളിൽ ഇന്നും ജീവനോടെ നിലനിൽക്കുന്ന നിർമ്മിതിയാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-2-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-569"/></figure> 



പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ് നിർമ്മിക്കുന്നത്. തുടർന്ന് പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ ഖാജാ സനാഉല്ല ഷാൾ മസ്ജിദ് പുതുക്കി പണിയുകയുമുണ്ടായി. ഇസ്ലാമിക ലോകത്തെ പ്രമുഖ സൂഫിവര്യനായ അബ്ദുൽ ഖാദിർ ജീലാനി തങ്ങളുടെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതിനാലാണ് മസ്ജിദിന് കാശ്മീരിൽ മഹാനവർകളുടെ പ്രസിദ്ധമായ നാമം പീർ ദസ്തഗീറ് സാഹിബ് എന്ന് നാമകരണം ചെയ്യപ്പെട്ടത്. കൂടാതെ ഹസ്റത്ത് അലി(റ)യുടെ കൈപ്പടയിലെഴുതിയ ഖുർആനും മസ്ജിദിൽ സൂക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-3-1024x768.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-570"/></figure> 



ഷാഹെ ഹമദാനിയുടെ മദ്ധ്യേഷ്യൻ കലാ കൈമാറ്റത്തിൻ്റെ സുവനീർ ആണ് മസ്ജിദിലെ ഖതംബന്ദ് (Khatamband) സീലിങ്ങും പഞ്ജ്‌റകരി (Panjrakari) കരകൗശല വിദ്യയും. പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കാശ്മീരിൽ എത്തിയെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഖതംബന്ദ് സീലിങ് രീതി ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങളുടെ ദൃശ്യവിസ്മയമാണ്. സങ്കീർണ്ണമായ ജ്യാമിതീയ പാറ്റേണുകൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്ന കരകൗശല വിദ്യയാണ് പഞ്ജ്‌റകരി. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-4-1024x768.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-571"/></figure> 



പേർഷ്യൻ നിർമ്മിതികളിലും കലകളിലും നിറസാന്നിദ്ധ്യമായ വർണ്ണവൈവിധ്യം ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിൻ്റെ വേരുകൾ വഴി വീണ്ടും പേർഷ്യയിലേക്ക് എത്തിക്കുന്നു. പേർഷ്യൻ കലകളിലെ പ്രധാന വർണ്ണങ്ങളാണ് നീല ഓറഞ്ച് തുടങ്ങിയവ. ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിലെ ഇൻ്റീരിയർ വർക്കുകളിൽ നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്നതും ഈ വർണ്ണങ്ങൾ തന്നെയാണ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-5-768x1024.jpg" alt="dastagir" class="wp-image-572"/></figure> 



കാശ്മീരിലെ മിക്ക ദർഗകളിലും നടന്നു വരാറുള്ള വിശുദ്ധ കർമ്മമാണ് ഇടവിട്ടുള്ള ലങ്കർ വിതരണം. ഒന്നിനു പിറകെ മറ്റൊന്നായി മഹാന്മാരുടെ പേരിൽ മനുഷ്യർ തന്നെ മനുഷ്യന് നൽകുന്ന സ്നേഹം. ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദിനോട് ചേർന്ന് ഇളം മധുരമുള്ള മഞ്ഞച്ചോറ് മുതൽ വെട്ടിനുറുക്കിയ ആട്ടിറച്ചി വരെ ലങ്കറായി നൽകപ്പെടുന്നുണ്ട്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-8-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-575"/></figure> 



ഇസ്ലാമിക-ബുദ്ധ-ഹിന്ദു സംസ്കാരങ്ങളുടെ വിഹിതം ആയിട്ടാണ് കാശ്മീരി വാസ്തുവിദ്യ അറിയപ്പെടുന്നത്. വാസ്തുവിദ്യയിലെ ചൈനീസ് പഗോഡ സ്റ്റൈലിലാണ് ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. വ്യത്യസ്ത നൂറ്റാണ്ടുകളിലെ സാംസ്കാരിക വൈവിധ്യങ്ങളുടെ അടയാളമെന്നോണം കാശ്മീരിൽ വാസ്തുവിദ്യയും ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദും ചരിത്രത്തിൽ വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നു. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2021/10/dastagir-image-9-1024x768.jpg" alt="" class="wp-image-576"/></figure>

ദസ്തഗീർ സാഹിബ് മസ്ജിദ്: സാംസ്കാരിക സംരക്ഷണത്തിൻ്റെ പ്രൗഢി

മതിലു കീറിക്കേറിയ അയൽവരമ്പിൽ കഠാരയുടെ മൂർച്ച കൂട്ടിയ സമയം അമുസ്ലിമാണെങ്കിലും അയൽവാസിയെ ആദരിക്കണമെന്നോതി മതിലിൻ്റെ മനസ്സലിയിപ്പിച്ചപ്പോഴും,



കുറഞ്ഞു പോയ സ്വർണമാലയെ മാല്യം കഴിച്ചവളുടെ കഴുത്തറുക്കാൻ പോകവെ പരസ്പര വസ്ത്രങ്ങളെന്നു മൊഴിഞ്ഞ് തുന്നിച്ചേർത്തപ്പോഴും,



അധികാര പാദുകത്താൽ നീതിയെ ചവിട്ടിത്താഴ്ത്താനിറങ്ങിയ നേരം നേതാവ് സമൂഹ സേവകനാണെന്നരുളി നീതിയെ നായകനാക്കിയപ്പോഴും,



അസൂയ മേഞ്ഞലയുന്ന മനസ്സിനെ മുലയൂട്ടി, വിഷം ചീറ്റിയപ്പോൾ അപര സ്നേഹം ആത്മ സ്നേഹമെന്നോതി ഹൃദയങ്ങളെ ചേർത്തി വെച്ചപ്പോഴും,



വഴിയെ വിഴുങ്ങി നിൽക്കുന്ന വിസർജ്യങ്ങളെ വിരൽ കൊണ്ട് വലിച്ചെടുത്ത വേള വിശ്വാസ വാക്യമുൽഘോഷിച്ച് വീഞ്ഞ് പകർന്നപ്പോഴും,



പാപപ്പൊത്തിൽ ആത്മനിന്ദക്കൊപ്പം ഭജനയിരുന്ന നിമിഷം ആത്മാവൂർന്നിറങ്ങാനൊരുങ്ങവെ മനസ്താപമെത്രേ ദൈവപ്രീതിയെന്ന് ചൊല്ലി വെളിച്ചം വിതറിയപ്പോഴും



പച്ചനാമ്പിൻ്റെ ഇളം ഞരമ്പുകൾ മുറിച്ച്, നീരിൻ്റെയറ്റം നീക്കി മാറ്റുമ്പോൾ സ്തുതിഗീതികളാണ് പച്ചിലകളെന്ന് കൽപിച്ച് മനസ്സിലെ പായലു നീക്കിയപ്പോഴും,



പ്രവാചകൻ വന്നിരുന്നു. അന്നേരം, പ്രാണനറ്റു വീഴുന്ന ഇരുളിനെ നോക്കി വെളിച്ചം മന്ദഹസിക്കാറുണ്ട്. സാക്ഷയിട്ടടച്ച ഹൃത്തിൽ, വരമ്പുപാകിയ മേനികളിൽ ആകാശം പെയ്തിറങ്ങാറുണ്ട്. വാക്കൊട്ടി നിൽക്കുന്ന വരികൾക്കിടയിൽ അർത്ഥം ജനിക്കാറുണ്ട്.



പ്രവാചകൻ വന്നുകൊണ്ടേയിരിക്കുകയാണ്…

പ്രവാചകൻ വരുന്ന നേരം

സീറ ലിറ്ററേച്ചറിലെ സ്രോതസ്സുകളും ഓറിയൻ്റൽ വായനകളും

തീവ്രവാദ വിരുദ്ധതയും ആഗോള സുരക്ഷയും എന്ന വിഷയത്തെ കൃത്യമായി അവലോകനം ചെയ്യുകയാണ് Counterterrorism and Global Security - Genesis, Responses and Challenges എന്ന കൃതി. പ്രസ്തുത കൃതിയുടെ എഡിറ്റർമാരിൽ ഒരാളും JNU വിൽ നിന്ന് “അന്താരാഷ്ട്ര തർക്ക പരിഹാരത്തിൻ്റെ ഇസ്ലാമിക മാനം; ഫലസ്തീൻ ഇസ്റായേൽ സമാധാന പ്രക്രിയയിലെ ദൈവ ശാസ്ത്ര സംവാദങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ” എന്ന വിഷയത്തിൽ ഡോക്ടറേറ്റ് നേടുകയും ചെയ്ത ഡോ.ഷമീർ മൊടോങ്ങലാണ് നമ്മോട് കൂടെയുള്ളത്. 9/11 ന് ശേഷം ഉടലെടുത്ത തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ പോരാട്ടങ്ങളുടെ അനന്തര ഫലങ്ങളും നിലവിലെ നയനിലപാടുകളിലെ പരാജയവും തുറന്ന് കാണിക്കുന്ന ഡോ: ശമീർ മോടോങ്ങൽ  പാശ്ചാത്യ ആഖ്യാനങ്ങൾക്ക് ബദലായി ഏഷ്യൻ വീക്ഷണങ്ങൾ ആവിഷ്കരിക്കേണ്ട ആവശ്യകതയെ കുറിച്ചാണ് വിചാരപ്പെടുന്നത്.

Counterterrorism and Global Security

ഇറ്റാലിയൻ മെഡിവലിസ്റ്റ്, സെമിയോട്ടീഷ്യൻ, തത്വചിന്തകൻ, സാഹിത്യനിരൂപകൻ, നോവലിസ്റ്റ്, അധ്യാപകൻ എന്നീ നിലകളിൽ പ്രസിദ്ധനാണ് ഉംബെർതോ എക്കോ. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ബൗദ്ധിക വ്യവഹാരങ്ങളിലും സാഹിത്യ ലോകത്തും തന്റെതായ ഇടം കണ്ടെത്തിയ അതുല്യ പ്രതിഭ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതതവും ഐഡിയാസും Concise Intros പരിചയപ്പെടുത്തുന്നു

Concise Intros 01 : Umberto Eco


നോവലിസ്റ്റ്, കവി, സാഹിത്യ നിരൂപകൻ, പെരിപതെറ്റിക്, ഭാഷ പരിഷ്കാർത്താവ് എന്നീ നിലകളിൽ വിഖ്യാതനായ ഐറിഷ് നോവലിസ്റ്റ് ജെയിംസ് ജോയ്സിയിലൂടെയാണ് ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സാഹിത്യ പരിസരങ്ങൾ ലോകം വായിച്ചെടുത്തിട്ടുള്ളതെന്ന് പറയാം. മോഡേണിസ്റ്റ് അവന്റ് - ഗാർഡ് പ്രസ്ഥാനത്തിന് അനുസ്യൂതം സംഭാവന ചെയ്ത അദ്ദേഹം Interior Monologue, Stream of Consciousness, Epiphony എന്നീ മൂന്ന് നരേറ്റീവ് ആശയധാരകളെ വികസിപ്പിച്ചു.



ശബ്ദം: ഇയാസ് സുലൈമാൻ

Concise Intros 02: James Joyce

അറബി മലയാളം; പുതുലിപിയുടെ രൂപീകരണ പശ്ചാത്തലങ്ങൾ

കോഴിക്കോടും കായൽപട്ടണവും: ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ രണ്ട് മധ്യകാല തുറമുഖങ്ങൾ

മലബാറും സമുദ്രാനന്തര സമ്പർക്കങ്ങളുടെ ബഹുമൊഴി സ്വത്വരൂപീകരണവും

ഉച്ച വെയിൽ തട്ടി പരിപ്പ് ഉണങ്ങാൻ തുടങ്ങിയിരുന്നു. സാമ്പാറിന്റെ കഷ്ണങ്ങൾ അരി മില്ലിലെ ഗ്രൈന്ഡറിൽ ചതയുന്ന നെൽകതിർ പോലെ ചതഞ്ഞു. സഹദേവൻ ഉണർന്നു. ചുമരിന്റെ അറ്റത്ത് കീറിവെച്ച ഭാഗത്തിലൂടെ അവൻ ലോകത്തിന് പുറത്തുള്ളതിനെ കണ്ടു. പുതിയ ലോകം കൈപിടിയിലായതിന് ശേഷം അവൻ ലോകത്തിന് പുറത്തുള്ളതിനെ ശ്രദ്ധിക്കാറേ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. എന്നാൽ അന്ന്, അവനത് ശ്രദ്ധിച്ചു. 



ആണിയിൽ നിന്നൊരു മോചനം ലഭിക്കാനായി ചുമരിൽ ആണിയിലേറ്റപ്പെട്ട കലണ്ടറിലെ ബാക്കിയുള്ള ദിനങ്ങൾ കൂടെ വ്യഗ്രത കാണിച്ചു. കലണ്ടറിൽ മെയ് മാസമേ ആയിട്ടുണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. അതു വഴി നീങ്ങിയ ഉറുമ്പ് തല കറങ്ങി വീണു. വർഷാവസാനം നൽകേണ്ട ചുങ്കം, മാസം തെറ്റി ഇന്നലെയാണ് മൂപ്പന് കൊടുത്തത്. പിന്നീട് ആ ഉറുമ്പിനെ തേടി ആരും വന്നില്ല. വീണിടം ഒരു തരം മണ്ണ് കട്ട പിടിച്ചു. മരിച്ച ജീവികൾ കാലക്രമേണ മണ്ണായി തീരുമത്രെ. 



വീട് അണിഞ്ഞൊരുങ്ങി. വീട്ടുകാരെ കാക്കാതെ. മരണം നടന്ന വീട്ടിൽ ജനനം നടന്നാൽ വീട്ടുകാർ ഏത് ആഘോഷിക്കും? മരണമോ ജനനമോ? അവിടെയും സംശയമായി. മകളുടെ മകൻ കാലനോ? അമ്മയുറുമ്പ് കാലത്തെ ശപിച്ചു. മരിച്ചു പോയ അച്ഛനുറുമ്പ് മീതെ നിന്നും, കാലമാകാതെ ചുങ്കം കൊടുത്ത വിഡ്ഢിയായ തന്നെത്തന്നെ ശപിച്ചു. അവസാനം ആ കുഞ്ഞും അച്ഛനായി, അച്ഛച്ഛനായി, അങ്ങനെ അങ്ങനെ..! 



അച്ഛച്ഛനിൽ നിന്ന് കേട്ടറിഞ്ഞ പഴയ ലോകം മാത്രമേ പുതിയുറുമ്പ് കണ്ടുള്ളൂ. സഹദേവന്മാർ കണ്ട പുതിയ ലോകം കാണാൻ അവന് കൊതിയായി. അപ്പോഴേക്കും തിരി കത്തിച്ച് വെച്ച ചില്ല് കൂടിനുള്ളിലേക്ക് സഹദേവൻ വലിഞ്ഞു കേറിയിരുന്നു. പകരം മറ്റൊരു ദേവൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു. ഉറുമ്പ് പതിയെ അയാളുടെ കാലിലൂടെ കയറി. തലയിൽ കയറി പുതിയ ലോകത്തിലേക്ക് കടക്കാൻ തുനിഞ്ഞു. പക്ഷേ, ക്രൂരനായ ദേവൻ പുതിയ ലോകത്തെ വീക്ഷിക്കാതെ പഠേന്ന് നിലത്തു വീണു. ആകസ്മികം. നൂറായിരം സ്വപ്നങ്ങളോടെ, യുഗാന്തരങ്ങളെ പേറുന്ന ബീജത്തുള്ളികളുമായി ആ വീഴ്ച്ചയിൽ ആ ഉറുമ്പും മൃതിയടഞ്ഞു.

ഉറുമ്പ് പറഞ്ഞ കഥ

പ്രൊപഗണ്ട: എഡ്വേർഡ് ബെർണായിസിൻ്റെ മാധ്യമ വികൃതികൾ

മഹത്തായ പാൻ്റമിക് നോവലുകൾ നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നത്

മുഹിയുദ്ദീൻ മാലയും ലിപിയുടെ ഉത്ഭവവും

പലസ്തീൻ -ഇസ്രയേൽ; ഭക്ഷണങ്ങളിലെ  കൊളോണിയൽ കടന്നുകയറ്റങ്ങൾ

പോർച്ചുഗീസ് ആഗമനം; കോഴിക്കോടും കായൽപട്ടണവും

ഖാദി മുഹമ്മദും സമീപനങ്ങളിലെ  സാമൂഹികതയും

ഹുസ്നുൽ ജമാലിൻ്റെ ശൃംഗാരവും വൈദ്യരെന്ന സൂഫിയും

ഖുർആനിക സൗന്ദര്യം; അതിസാഹിത്യവായനയുടെ അനിവാര്യതകൾ

മഹത്തരമായ മധ്യകാല മുസ്‌ലിം ലൈബ്രറികൾ

ഹാജിയുടെ ആത്മാവും മുഹമ്മദ് കൃപോയുടെ തീർത്ഥാടന വഴികളും

ഫുതൂഹ് അൽ ഹറമയ്നി;  ഇസ്ലാമിക തീർത്ഥാടനങ്ങളും ടോപോഗ്രഫിയും 

സഞ്ചാരികളുടെ വഴിക്കുറിപ്പുകളും തിരിച്ചറിവുകളും

ഗോൾസിയർ (Ignaz Goldziher) മുതൽ ജോസഫ് ശാഖ്ത് (Joseph Scchaat) വരെയുള്ള ആദ്യകാല പഠനങ്ങളും പിന്നീട് ജെയ്ൻബോളിലൂടെ (Juynboll) ഹറാൾഡ് മോഡ്സ്കി ( Harald Motzki), ജോനാഥൻ ബ്രൗൺ (Jonathan Brown) എന്നിവരിൽ എത്തിനിൽക്കുന്ന പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് വായനയുടെ ശ്രദ്ധാബിന്ദുവും തിരുമൊഴികളുടെ ആധികാരികതയെ കുറിച്ചായിരുന്നു. ഹദീസിൻ്റെ ആധികാരികതയെ കുറിച്ചുള്ള അത്തരം ചർച്ചകൾ വ്യത്യസ്തങ്ങളായ രൂപകൽപ്പനകളിൽ അനവധി വ്യാഖ്യാനങ്ങളിലായി കഴിഞ്ഞ രണ്ടു നൂറ്റാണ്ട് കൊണ്ട് പാശ്ചാത്യലോകത്ത് വികസിച്ചു വന്നു. തിരുനബിയുടെ വാക്കുകൾ എങ്ങനെയാണ് ലോകത്തിൽ കൈമാറ്റം ചെയ്തു വന്നതെന്നും ഇസ്ലാമിക ചരിത്രത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി അവകൾ എങ്ങനെയാണ് നിലനിന്നതെന്നും തുടങ്ങിയ ചർച്ചകൾ മാത്രമായിരുന്നു പ്രധാനമായും അവയിൽ നിഴലിച്ചു നിന്നിരുന്നത്. ജോർജ് മക്ദിസി (George Makdisi), റിച്ചാർഡ് ബുള്ളിയേറ്റ് (Richard Bulliet) തുടങ്ങിയവരുടെ ചർച്ചകൾ ഹദീസുകളെ ഒരു രണ്ടാംതര സ്രോതസ്സായിട്ടായിരുന്നു അഭിമുഖീകരിച്ചത്. വളരെ നിഷ്പക്ഷമായി ഹദീസ് സാഹിത്യത്തെ സമീപിച്ച ഗവേഷകരുമുണ്ട് :- ഗ്രഗർ ഷോളർ (Gregor Scheoler), ഹറാൾഡ് മോഡ്സ്കി ( Harald Motzki) തുടങ്ങിയവരുടെ പഠനങ്ങൾ അത്തരം സ്വഭാവമുള്ളതാണ്. എന്നാൽ ഗാരറ്റ്. എ. ഡേവിഡ്സൺ രചിച്ച Carrying on the tradition; a social and intellectual history of Hadith transmission across thousand years എന്ന പുസ്തകം പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് പഠനങ്ങളെ ഒരു പുതിയ വഴിത്തിരിവിലേക്ക് കൊണ്ടുവരികയാണ്. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ രൂപം, പ്രത്യയശാസ്ത്രം, കാരണങ്ങൾ, മാധ്യമങ്ങൾ, വ്യത്യസ്ത തരങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സാഹിത്യപരവും ആന്തരികവുമായ അനല്പമായ ചർച്ചകൾ പങ്കിടുന്ന ആദ്യത്തെ പടിഞ്ഞാറൻ പഠനമായി നമുക്കിതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കാം. ഹദീസുകളുടെ അന്തസത്തയെയാണ് ഡേവിഡ്സൺ അക്കാദമിക ലോകത്ത് പരിചയപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. സാഹിത്യ മേഖലയിലെ ഹദീസുകളുടെ പ്രാതിനിധ്യം അക്കാദമിക തലത്തിൽ വായിക്കാൻ വളരെ വൈകി എന്നു വേണം മനസ്സിലാക്കാൻ. 



ഡേവിഡ്സൺ തൻ്റെ ആശയങ്ങളും അവയുടെ ഉത്ഭവവും, ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രാത്മക വംശാവലിയും വ്യത്യസ്തങ്ങളായ വിഭാഗങ്ങളിലെ പരിണാമവും അവതരിപ്പിക്കുവാൻ ഇബ്നു സലാഹിന്റെ മുഖദ്ദിമ പോലെയുള്ള മധ്യകാല മുസ്ലിം പണ്ഡിതരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ മാത്രമല്ല അവലംബമാക്കുന്നത്. ഒഡിഷനുകൾ (audition), ബയോഗ്രഫിക് ഗ്രന്ഥങ്ങൾ (Tabaqat), കയ്യെഴുത്തുപ്രതികൾ, കാറ്റലോഗുകൾ, ഹദീസ് നിവേദനത്തിൻ്റെ ഇജാസത്തുകൾ തുടങ്ങിയ വിവിധങ്ങളായ സ്രോതസ്സുകളാണ് ഡേവിഡ്സൺ മുന്നോട്ട് വെക്കുന്നത്. വളരെ കൃത്യമായ വിശകലനം നൽകുക വഴി തൻ്റെ രചന അനുവാചകർക്ക് ഹൃദ്യമായ രീതിയിലാണ് അദ്ദേഹം രചിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഏഴോളം അധ്യായങ്ങൾ അടങ്ങുന്ന അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പുസ്തകത്തെ പ്രധാനമായും മൂന്നു ഭാഗങ്ങളായി തിരിക്കാം. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ കാലക്രമാനുസരത്തിലാണ് അവകൾ തരംതിരിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഹദീസുകളെ സംരക്ഷിക്കാൻ വേണ്ടിയായിരുന്ന ആദ്യകാലം മുതൽ ഹദീസ് ശൃംഖലയെ സംരക്ഷിക്കാൻ വേണ്ടിയുള്ള പിൽക്കാല വിവരണങ്ങളും അതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. മുസ്ലിം നാഗരികതയെ മനുഷ്യചരിത്രത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായി നിലനിർത്തുന്ന ഹദീസ് ശൃംഖലകളെ സംരക്ഷിക്കൽ ഒരു വലിയ ഘടകം തന്നെയായിരുന്നു. ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ പരിണാമവും ശൃംഖലയുടെ പരിവർത്തന ഘട്ടങ്ങളുമാണ് ആദ്യഭാഗത്ത് ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. തികഞ്ഞ ഭക്തിയുടെയും ആത്മീയ ഉത്തേജനത്തിന്റെയും മാധ്യമമായിട്ടാണ് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തെ ആദ്യ കാലത്ത് മുസ്ലിം സമൂഹം സമീപിച്ചിരുന്നത് എന്ന് ഒന്നാം അധ്യായത്തിൽ ഗ്രന്ഥകാരൻ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. കൂടാതെ ഹദീസ് ക്രോഡീകരണ കാലത്തിൻ്റെ തുടക്കത്തിൽ ഉണ്ടായ ഹദീസ് നിവേദന രീതി കാലഹരണം ചെയ്യപ്പെട്ടു പോകുമോ എന്നതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംവാദങ്ങളും കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നുണ്ട്. രണ്ടാമത്തെ അധ്യായത്തിൽ ഹദീസ് ക്രോഡീകരണാനന്തരം നിലവിൽ വന്ന മാറ്റങ്ങളും ഇസ്നാദിൻ്റെ ഉപയോഗവും സാധ്യതകളുമാണ് പരിചയപ്പെടുത്തുന്നത്. ഹദീസ് നിവേദനത്തിനായി ഇജാസത്തുകൾ വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നത് ഈ കാലയളവിലാണ്. ക്രോഡീകരണാനന്തര സംസ്കാരത്തിൽ (Post Canonical Culture) ഇജാസത്തുകൾ എങ്ങനെയാണ് പ്രവർത്തിക്കുന്നതെന്നും ഇജാസത്ത് സ്വീകരിക്കൽ ഒരു പുണ്യകർമ്മമായും ഭക്തിയുടെ ഭാഗമായും മാറുന്നതും ഡേവിഡ്സൺ വിവരിക്കുന്നുണ്ട്. രണ്ടാം ഭാഗത്തിലെ അധ്യായങ്ങളിൽ പ്രധാനമായും രണ്ട് വിഭാഗം ടെസ്റ്റുകളെ കുറിച്ചാണ് ഡേവിഡ്സൺ സംസാരിക്കുന്നത്. ഒന്ന്, ഹദീസ് സമാഹാരങ്ങൾ ഉദാ:-40 ഹദീസുകളുടെ സമാഹാരങ്ങൾ, രണ്ട്, കാറ്റലോഗ് രചനകൾ. ഇവ രണ്ടും ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ വേഗതയെ എങ്ങനെയാണ് സ്വാധീനിച്ചതെന്നും നേരിട്ട് ക്ലാസുകളിൽ പങ്കെടുക്കാതെ തന്നെ ഇജാസത്തുകൾ മുഖേന ആളുകളിലേക്ക് ഹദീസുകൾ വ്യാപിച്ചതിനെ കുറിച്ചുമാണ് ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. അവസാന ഭാഗത്തെ അധ്യായങ്ങളിൽ ആധുനിക കാലത്ത് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ സാധ്യതകളും അതിനെതിരെയുള്ള ഉൽപതിഷ്ണുക്കളുടെ ആശയങ്ങളെയുമാണ് അവലോകനം ചെയ്യുന്നത്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2022/08/photo_2022-08-21_12-25-16-1.jpg" alt="" class="wp-image-764"/></figure> 



മതനവീകരണ ശ്രമങ്ങളുടെ ഭാഗമായി എല്ലാ വിശ്വാസങ്ങളെയും യുക്തിയുടെ മാപ്പിനി വെച്ച് അളക്കുന്ന ഇത്തരം ബിദഈ ആധുനികവാദികളുടെ ശ്രമങ്ങൾ എങ്ങനെയാണ് ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തെ സ്വാധീനിച്ചതെന്നും ലേഖകൻ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ടു തന്നെ ആധുനിക കാലത്ത് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെയും മറ്റു സ്വിഹാഹ് ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെയും ഇജാസത്തുകൾ കൈമാറുന്നതിൽ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ മാറ്റങ്ങളും ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ഇജാസകളും സമാഅകളും ആധുനികതയുടെ തുടക്കത്തിൽ ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിൽ സജീവമായിരുന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ പരിണാമത്തിലെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായുള്ള സ്വാധീനങ്ങളായി ഗണിക്കപ്പെടുന്നു.
 


ഈ പുസ്തകത്തിൻ്റെ പ്രധാന ഉള്ളടക്കം ഹദീസ് ക്രോഡീകരണാനന്തരം മുതൽ നവീകരണഘട്ടം വരെയുള്ള കഴിഞ്ഞ ആയിരം വർഷങ്ങളിലെ ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രമാണ്. ഈ ചരിത്രം മനുഷ്യ ചരിത്രത്തിലെ കേവലം ഒരു അദ്ധ്യായം മാത്രമല്ല, മറിച്ച് വളരെ സൂക്ഷ്മമായ കണ്ണികൾ കൊണ്ട് കോർത്തിണക്കപ്പെട്ട സുന്ദരമായ മുസ്ലിം പാരമ്പര്യത്തിന്റെ കൂടി അടയാളമാണ്. ഇസ്നാദ് എന്ന ആശയം ക്രോഡീകരണാനന്തരം കാലഹരണം ചെയ്യപ്പെട്ടു പോയിട്ടില്ലെന്നും അവ ഇന്നും പ്രവാചകരിലേക്കുള്ള ജീവിക്കുന്ന ലിങ്കുകളായി വർത്തിക്കുന്നുവെന്നും ഡേവിഡ്സൺ വരച്ചുകാട്ടുന്നു. തന്റെ പുസ്തകത്തിൽ പ്രധാനമായും ആധുനിക ഹദീസ് പണ്ഡിതരിലെ അൽബാനിയുടെ സ്വാധീനത്തെ കുറിച്ച് ഡേവിഡ്സൺ സംസാരിക്കുന്നുണ്ട്. അൽബാനിയുടെ ഹദീസ് ക്ലാസുകൾ തൻ്റെ കേൾവിക്കാരെ ടെക്സ്റ്റുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിൽ മാത്രമാണ് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത്. മറിച്ച് ഹദീസ് കൈമാറ്റം ചെയ്തു വന്ന കണ്ണികളിലെ നിവേദകരുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിൽ അൽബാനി താൽപര്യം കാണിക്കുന്നില്ലെന്നും ഡേവിഡ്സൺ ശ്രദ്ധിക്കുന്നു. ആധുനിക കാലത്ത് ഇജാസ സമ്പ്രദായത്തിന് വലിയ ആഘാതം സൃഷ്ടിക്കാൻ ഇത് കാരണമായിട്ടുണ്ടെന്നും അദ്ദേഹം വിലയിരുത്തുന്നു. മുസൽസലാത്ത് പോലെയുള്ള ഹദീസ് ശാഖയിൽ വളരെ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഇന്തോനേഷ്യൻ പണ്ഡിതൻ യാസീൻ അൽ ഫാദാനിയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഡേവിഡ്സൺ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ അതേ സമയം ആധുനിക ഹദീസ് ലിറ്ററേച്ചറിൽ മഹത്തായ സംഭാവനകൾ നൽകിയ ടർക്കിഷ് പണ്ഡിതൻ നൂറുദ്ദീൻ അൽ ഇസ്റിനെ പോലെയുളള പണ്ഡിതരെ പരാമർശിക്കാതെ പോയത് സങ്കടകരമാണ്. 



<figure class="wp-block-image size-large"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2022/08/photo_2022-08-21_09-41-46.jpg" alt="" class="wp-image-765"/></figure> 



എന്തുകൊണ്ട് ഞാൻ എന്നും ഹദീസ് പണ്ഡിതരായി നിലകൊള്ളുന്നു? ഹദീസ് പണ്ഡിതനായിരിക്കുക എന്നതിൻ്റെ വിവക്ഷ എന്താണ്? ഹദീസുകൾ കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള ഇജാസകൾ എല്ലാവർക്കും സ്വീകരിക്കാമോ? അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അഭിപ്രായങ്ങളും സംവാദങ്ങളും എന്താണ്? ക്രോഡീകരണാനന്തര കാലത്തെ ഇജാസകൾക്ക് അത്തരത്തിലുള്ള നിബന്ധനകൾ ആവശ്യമാണോ? എന്ന് തുടങ്ങി ഒട്ടനവധി ചോദ്യങ്ങൾക്കുള്ള മറുപടിയും പരിഹാരവും ഡേവിഡ്സൺ ഉൾക്കൊള്ളിക്കുന്നുണ്ട്. ഇജാസകൾ കേവലം ഒരു ഐഡന്റിറ്റി മാത്രമല്ല, പണ്ഡിതോചിതമായ നിലവാരത്തിന്റെയും ധാർമികമായ മൂല്യങ്ങളുടെയും അംഗീകാരം കൂടിയാണ്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ അവകൾ സ്വീകരിക്കുന്നവർ അതിന് അർഹരാകണമെന്ന് ഡേവിഡ്സൺ ഊന്നിപ്പറയുന്നുണ്ട്. Carrying on the tradition എന്ന കൃതി ഹദീസ് സാഹിത്യത്തിൻ്റെ വളരെ വിപുലമായ അർത്ഥതലങ്ങളെയാണ് ആധുനിക ലോകത്തിന് പരിചയപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. ഹദീസ് കൈമാറ്റ ചരിത്രത്തെ നൂതന രീതിശാസ്ത്രമുപയോഗിച്ച് കൊണ്ട് അവതരിപ്പിച്ച ഈ കൃതി പടിഞ്ഞാറൻ ഹദീസ് സമീപനങ്ങൾക്ക് പുതിയ ഉൾക്കാഴ്ച നൽകുമെന്നതിൽ സംശയമില്ല. ഇനിയും ഇത്തരത്തിലുള്ള നല്ല സംഭാവനകൾ പടിഞ്ഞാറൻ ലോകത്തു നിന്ന് ഉണ്ടാകട്ടെ എന്ന് നമുക്ക് പ്രത്യാശിക്കാം.

ഹദീസ് കൈമാറ്റത്തിന്റെ ചരിത്രം:
ക്രോഡീകരണാനന്തര കാലത്തെ ആയിരം വർഷങ്ങൾ

ആത്മീയതയുടെ തിരസ്കാരവും ആധുനികതയും: ബിഹേവിയറൽ സൈക്കോളജി വരെ എത്തി നിൽക്കുമ്പോൾ

ലിബറൽ ദാർശനികതയുടെ അക്കാദമിക ആരോപണങ്ങൾ

രണ്ടു തുള്ളികൾ പതിയെ ഒലിച്ചിറങ്ങുന്നു. ചെറുതല്ലാത്ത രണ്ടേ രണ്ടു തുള്ളികൾ. കഴിഞ്ഞ രാത്രിയിൽ പെയ്ത മഴയിലായിരുന്നു അവ രണ്ടും ജനിച്ചത്. 'ഹ' എന്നായിരുന്നു രണ്ടുപേരുടെയും പേര്. സൗകര്യത്തിനായി ഒരാളെ ഏഹ എന്നും ഒരാളെ ബീഹ എന്നും വിളിക്കുന്നു. ഏഹയും ബീഹയും പരസ്പരം മുമ്പ് കണ്ടിട്ടില്ല. ആദ്യമായി ഇന്നലെ കണ്ടു. പിതാക്കൾ മുമ്പ് ചെയ്തത് പോലെ അവരും ഒരാളെയെങ്കിലും തേടുന്നു. ഒന്നിച്ചു മരിക്കാൻ മാത്രം. ജീവിക്കാൻ അവർക്കിടയിൽ ധാരാളമായി പലതുമുണ്ടെങ്കിലും, സമയമുണ്ടാവാറില്ല. സമയത്തെ ഓർക്കാറുമില്ല. ഒരിക്കലും ഓർക്കപ്പെടാൻ ആഗ്രഹിക്കാത്ത നിസ്വാർത്ഥനാണ് സമയം. "സമയമെടുക്കാതെ ജീവിക്കൂ" സമയം പറഞ്ഞുകൊണ്ടിരിക്കും. 

 

"നീയെന്തേ ധൃതിപ്പെട്ട്?" "ഒന്നുല്ല" "പിന്നെന്തേ പായുന്നത്" " ഒന്നുല്ല"

 

ഏഹയും ബീഹയും പരിചയപ്പെട്ടു. സാവധാനം, സാവധാനം, ചില്ലുപാളിയുടെ മിനുസമുള്ള ചർമത്തിലൂടെ രണ്ടുപേരും കഥ പറഞ്ഞിഴഞ്ഞു തുടങ്ങി. "ഞാനിന്നലെ ഒരു സ്വപ്നം കണ്ടു" "ഇന്നലെയോ" "ആ.."

 

[ തിരുത്ത്: ഏഹയും ബീഹയും കഴിഞ്ഞ രാത്രിക്കു മുമ്പേ ഉണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷെ, ജനിച്ചിട്ടില്ലായിരുന്നു. നിസ്സംശയം, സധൈര്യം ഞാനിത് അറിയിക്കുന്നു ]

 

എന്റെ ഊഴമായപ്പോൾ ഞാനും മേഘത്തിൽ നിന്ന് ചാടിയിരുന്നു. ഒരു വിഷയത്തിൽ വല്ലാതെ ചിന്തിച്ചും ചിരിച്ചും നടക്കുമ്പോഴായിരുന്നു ചാടാനുള്ള ഉത്തരവ് വന്നത്. അഗാധമായ ഒരു ഗർത്തത്തിലേക്ക്, അത്യാവേശത്തോടെ, കൂർത്ത്കൂർത്ത്, പാഞ്ഞു വരുമ്പോൾ കൂടെ ഒരുപാടു പേരുണ്ടായിരുന്നു. എല്ലാം 'അപരിചിതർ'. മിണ്ടാനാരും താല്പര്യപ്പെടാത്ത ഭാവത്തിലായിരുന്നുവെന്ന് എനിക്ക് ബോധ്യപ്പെട്ടതിനാൽ ഉറങ്ങാൻ തന്നെ തീരുമാനിച്ചു.

 

കടലിന്റെ അസ്ഥിവാരത്തിനു മുകളിലൂടെ ചോരയും തീയും തുപ്പിത്തുപ്പി വലിയൊരു തീക്കടൽ ഓളംകാട്ടി വരുന്നു. കരയിൽ ചൂടേറാനും തുടങ്ങി. ഞാനും നീയും മാത്രമായിരുന്നില്ല, പേരറിയാത്ത പലരും കടപ്പുറത്ത് കണ്ണൊലിപ്പിച്ചു ആ കാഴ്ച നടുക്കത്തോടെ നോക്കി നിന്നു. നിസ്സഹായത (നോട്ടം/തേട്ടം) നിസ്സഹായത (ചോദ്യം/ഉത്തരം) വികാരഭരിതം (ഉലകം) ആ നൈമിഷിക സങ്കോചത്തിൽ നിന്ന് ഞെരിപിരി കൊണ്ട്, ഞെട്ടറ്റുവീണ് ഉണർച്ച കിട്ടി.

 

ഏഹയുടെ മുഖം വിവർണവും വിരൂപവുമായി മാറി. ബീഹ, സ്വപ്നത്തിന്റെ ഉപരിതലം കേട്ട് അകക്കാമ്പ് തേടി. അടുത്തടുത്തുള്ള പൊട്ടുതുള്ളികളെ കൂട്ടിപ്പിടിച്ച് ഏഹ വീണ്ടും വിരൂപമായി. "നിനക്കെന്തെങ്കിലും പിടികിട്ടിയോ?" "ഇല്ല" "മ്മ്മ്"



സൂര്യൻ ഉടലു കുടഞ്ഞ് ശരിയായി നിന്നു. ചില്ലുപാളിയിലും മറ്റൊരു സൂര്യൻ ജ്വലിച്ചു. ആകമാനം ചിതറി പൂണ്ട മഴനൂലുകൾ പുളഞ്ഞുപുളഞ്ഞു. പുളിനഗോളങ്ങളുടെ ഇലാസ്തികഭാവം ചൂഴ്ന്ന് വെളിച്ചം കിനിഞ്ഞിറങ്ങി.

 

"ഒരു മീറ്റർ ദൂരം മാത്രമേ നമ്മളിനി തമ്മിൽ കാണൂ" ഏഹയുടെ നിരാശഭാവം ബീഹ ശ്രദ്ധിച്ചു. "അതായത് ഒരു മീറ്റർ ആയുസ്സ് മാത്രം, അല്ലേ" ബീഹയും നിരാശയിൽ കൂടി. ഏഹയും ബീഹയും പതിഞ്ഞിറങ്ങിക്കൊണ്ടിരുന്നു. തണുപ്പിലും ചൂടിലും തേഞ്ഞു തേഞ്ഞ് രണ്ടുപേരും പല വഴിക്കായി പിരിഞ്ഞു. നിഗൂഢമായ പ്രതലങ്ങളാണ് ഇപ്പോൾ മുറിച്ചു നടക്കുന്നതെന്ന് രണ്ടുപേർക്കും തോന്നി. ഒറ്റപ്പെടൽ അതിയായി അനുഭവപ്പെടുന്നുണ്ട്. ഋതുക്കൾ മാറിമാറി വരുന്നു. വഴിപിരിഞ്ഞു പോയവർ ഇഴപിരിഞ്ഞ് വീണ്ടും ഒലിച്ചു. കുറച്ചധികം ഒപ്പം നടന്ന്, ഒടുക്കം വഴി മാറി വീണ്ടും ഒലിച്ചു. അവർ അവരായി പരിണമിച്ചുവെന്ന് അവർക്കും മനസ്സിലായില്ല. ആശ്ചര്യപ്പെട്ടിട്ടുമില്ല. പക്ഷെ, ഓർമയുടെ വരികളിൽ രണ്ട് ജീവബിന്ദുക്കൾ നടക്കാനിറങ്ങിയതും പരിണമിച്ച് പരിണമിച്ച് പലതായിപ്പോയതും കുടുങ്ങിക്കിടക്കുന്നുണ്ട്. അവസാനമായി, അവസാനിക്കുന്നതിന് ഒരു സെന്റീമീറ്റർ മുമ്പ്, ബീഹയും സ്വപ്നം പറഞ്ഞു.

 

ശനിയും ശുക്രനും വ്യാഴവും ആകാശത്ത് ഒഴുകിപ്പരക്കുന്നു. ഭൂമി വെളിച്ചരഹിതം. തീ പോയ തിരിപോലെ പുകച്ചുരുളുകളുടെ ബഹിർഗമന ചിത്രമായി സൂര്യൻ ശോഷിച്ചു നിൽക്കുന്നു. നിമിഷങ്ങൾ നിമിഷങ്ങളാണെന്ന് മാത്രം ദുഃഖത്തോടെ, നിരാശ്രയരായി, ഉൾക്കൊള്ളേണ്ടിവരുന്ന അവസ്ഥ. തൊട്ടടുത്ത വീട്ടിൽ ഒരു മംഗലവും നടക്കുന്നു.

 

പക്ഷെ, ബീഹയുടെ സ്വപ്നം കേൾക്കാൻ ഏഹയില്ല. ഏഹ മരിച്ചിട്ടില്ലെന്ന് ബീഹയുടെ മനസ്സ് പറയുന്നു. മറവിക്കു മുമ്പേ ജനിച്ചവർ, മറ്റൊരു ലോകത്ത് മരിക്കുമല്ലോ. അവിടെ ഞാനും ഒരു മറവിയുടെ മറവിൽ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നെന്ന് അവനറിഞ്ഞാൽ മതിയെന്ന് മാത്രമേ ബീഹയുടെ മനസ്സ് വെമ്പുന്നൊള്ളു. എനിക്ക് മരിക്കാൻ ഇനി ഒരു മില്ലിമീറ്റർ മാത്രമൊള്ളു.

 

മണ്ണിലടക്കം ചെയ്യപ്പെട്ട ഏഹയും ബീഹയും കുറച്ചുനേരം മരിച്ചുതന്നെ കിടന്നു. പുരാണം പറഞ്ഞ കഥകളും ചൊല്ലുകളും വ്യർഥമായെന്ന് അടുത്ത നിമിഷം അവർ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. മണ്ണിലലിഞ്ഞെന്ന് നമ്മൾ കരുതിയ തുള്ളികൾ താഴെ, താഴെ, കണ്ണുതുറന്ന് മണ്ണിലലിയുന്നു. മണ്ണിനെയറിയുന്നു. സാഗരം പൂകുന്നു.

 

മുമ്പേ മരിച്ചുപോയ പിതാക്കളെല്ലാം സാഗരസമാനം, അനുപമവിതാനം ചിരിച്ചൊളിയുന്നു. ഏഹയുടെ വികാരഭരിതമായ സ്വപ്നം പലപ്പോളായി ബീഹ ഓർക്കുന്നു. ബീഹയുടെ കേൾക്കാ കഥകൾ ഏഹ സങ്കല്പിച്ചു കൂട്ടുന്നു. ആ രണ്ടു പുളിനഗോളങ്ങൾ മറ്റൊരു ജന്മത്തിനായി തിരതല്ലിത്തുടങ്ങി. അപ്പോഴുമപ്പോഴും ചനുപിനെയായി തുള്ളികൾ മരണം കൊതിച്ച് ചാറിക്കൊണ്ടേയിരുന്നു. മേലെ, ഒരു പുന്നാരമഴയും ഉരുവംകൊണ്ടു തുടങ്ങി.

മാന്യ സ്മൃതി

ഇച്ച മസ്താൻ വിരുത്തങ്ങളിലെ തിരു നബി പ്രകീർത്തനങ്ങൾ

മൻസ മൂസയും ആഫ്രിക്കൻ ജ്ഞാന നഗരങ്ങളും

താരാരാധനയുടെ മതവും മനശ്ശാസ്ത്രവും

ശൈഖ് ജീലാനിയുടെ ജീവിതവും ദർശനവും

ഡൽഹിയിലേക്കുള്ള യാത്രയ്ക്കിടെ വളരെ യാദൃശ്ചികമായാണ് മഷ്റബിയ്യ വാസ്തുവിദ്യയെ പറ്റി ഒരു ലഘുകുറിപ്പ് ഞാൻ വായിക്കാനിടയാകുന്നത്. രസകരമായ വസ്തുതയെന്തെന്നാൽ ഡൽഹി മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകളുടെ സുപ്രധാന സൂക്ഷിപ്പ് കേന്ദ്രമാണെന്നതും, മുഗൾ സ്മാരകങ്ങൾ മേൽപ്പറഞ്ഞ രീതിയുടെ ശ്രേഷ്ഠ ശേഖരങ്ങളാണെന്നതുമാണ്. വായിച്ചറിഞ്ഞ ചാരുത നേരിട്ടറിയാനുള്ള കൊതിയും കൗതുകവുമായാണ് പിന്നീട് ആ മഹാനഗരത്തിലൂടെ ഞാൻ നടന്നത്.

 

സമയക്കുറവ് മൂലം ഒരുപാടൊന്നും ഡൽഹിയെ അനുഭവിക്കാനായില്ലെങ്കിലും മറ്റു പല പ്രധാന സ്ഥലങ്ങളോടൊപ്പം ഹുമയൂൺ ടോമ്പും ഞങ്ങൾ സന്ദർശിച്ചു. ഹുമയൂൺ തന്നെ സ്ഥാപിച്ച പുരാന കിലയുടെ സമീപത്തായി ഡൽഹി നിസാമുദ്ദീൻ ഈസ്റ്റിലാണ് ഹുമയൂൺ ടോമ്പ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. സ്മരണാർത്ഥം ഹുമയൂണിന്റെ ആദ്യ ഭാര്യയായ ബിഗ ബീഗമാണ് മകനായ അക്ബറിന്റെ രക്ഷാകർതൃത്വത്തിൽ 1570 ൽ ഈ സമാധി പണികഴിപ്പിച്ചത്. ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ആദ്യ Garden-Tomb ആയി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഈ സ്മാരകം ഇസ്ലാമിക വാസ്തുവിദ്യയിലെ വിഖ്യാതമായ ചഹർ ബാഗ് (ഖുർആനിൽ പറഞ്ഞ നാല് സ്വർഗീയ നദികളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ചതുര്‍ത്ഥാംശത്തിലുള്ള ഉദ്യാനം) ഉദ്യാനരീതിയുടെ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ്. നൂറ്റിഅൻപതോളം മുഗൾ രാജകുടുംബാംഗങ്ങൾ അന്ത്യവിശ്രമം കൊള്ളുന്നതിനാൽ ഇതിന് മുഗളരുടെ ഉറക്കറ (Dormitary of Mughals) എന്ന പേരുകൂടിയുണ്ട്. മഹാത്മാക്കളുടെ അന്ത്യ വിശ്രമസ്ഥലത്തിന് സമീപം ഖബറടക്കൽ പുണ്യമായി കരുതിയിരുന്നതിനാൽ നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയയുടെ ദർഗക്ക് സമീപത്തായി തന്നെയാണ് ഇതിനവർ സ്ഥലം കണ്ടെത്തിയത്. ഷാജഹാൻ ചക്രവർത്തിയുടെ മകൾ ജഹനാരയടക്കമുള്ള നിരവധി മുഗളന്മാരുടെ ഖബറുകൾ ദർഗക്ക് സമീപമാണല്ലോ.

 

<div class="wp-block-columns" style="display:flex; justify-content:space-between; gap:5px;">
<div class="wp-block-column" style="width:50%;">
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-46-32-edited.jpg" alt="" class="wp-image-833" width="94.5%" /></figure></div>
</div>



<div class="wp-block-column" style="width:50%;>
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-46-17-edited-1-485x1024.jpg" alt="" class="wp-image-842" width="100%" /></figure></div>
</div>
</div>

 

ചുവന്ന മണൽക്കല്ലും വെള്ളയും കറുപ്പും നിറത്തിലുള്ള മാർബിൾ ഡിസൈനുകളുപയോഗിച്ചാണ് മുഖ്യമായും അതിന്റെ നിർമ്മാണം. മറ്റു പല വിശേഷണങ്ങൾക്കും പുറമെ പ്രകടമായ മറ്റൊരു സവിശേഷതയാണ് മുൻപ് പരാമർശിച്ച മഷ്റബിയ്യ. നിറയെ ജാലകങ്ങൾ ഉള്ള ഹുമയൂൺ ടോമ്പിൻ്റെ ഘടനയിൽ മഷ്റബിയ്യ രീതിയുടെ പ്രയോഗം ശ്രദ്ധേയമാണ്. മഷ്റബിയ്യയെ പറ്റി പറയുമ്പോൾ ചരിത്രത്തിലിനിയും മുന്നോട്ട് പോകാനുണ്ട്. അബ്ബാസിയ ഭരണകാലത്ത് ബഗ്ദാദിന്റെ നാഗരിക വളർച്ച അതിൻറെ മൂർദ്ധന്യതയിലിരിക്കുമ്പോഴാണ് മഷ്റബിയ്യയുടെ ഉത്ഭവവും വികാസവും എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. ഷനാഷീൽ (Shanasheel) എന്നാണ് പേർഷ്യയിൽ ഇതറിയപ്പെടുന്നത്. ആദ്യകാലത്ത് രാജകീയ നിർമ്മിതികളിൽ മാത്രം പരിമിതപ്പെട്ടു നിന്ന ഈ രീതിക്ക് ഓട്ടോമൻ കാലത്താണ് കൂടുതൽ പ്രചാരമുണ്ടായതും ജനകീയമായതും. പിന്നീട് ദ്രുതഗതിയിൽ ഇസ്ലാമിക ലോകത്താകെ പ്രചരിച്ച മഷ്റബിയ്യയിൽ നിർമാണ രീതിക്കും അതിനുപയോഗിക്കുന്ന മെറ്റീരിയലിനനുസരിച്ചും രൂപത്തിലും ഭാവത്തിലും നാമത്തിലും വ്യത്യാസമുണ്ടായി. സൗദിയിലെ ഹിജാസ് പ്രവിശ്യയിൽ ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്ന റവാഷിൻ (Rawashin) ഇത്തരത്തിൽ ഒരു വകഭേദമാണ്. തുർക്കിയിലെ കുഷ്‌ക് (Kushk) നും മഷ്റബിയ്യയുമായി സമാനതകളുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലേക്കെത്തുമ്പോൾ ജാലി (Jaali) എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഇതിന് ഒരു മതേതരസ്വഭാവമാണ്. ഹൈന്ദവ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ വരെ ഈ രീതി ഉപയോഗിക്കുന്നതായി കാണാം. പാരിസ്ഥിതികമായ മെച്ചങ്ങളും കാഴ്ചയിലെ ഭംഗിയും മഷ്റബിയ്യയെ ഏവർക്കും പ്രിയങ്കരമാക്കുന്നു. കൊളോണിയൽ ഉറവിടങ്ങളിലൂടെ മഷ്റബിയ്യയുടെ ഖ്യാതി അങ്ങ് യൂറോപ്പിലുമെത്തി.

 

<div class="wp-block-columns" style="display:flex; justify-content:center; gap:5px;">
<div class="wp-block-column" style="width:50%;">
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-46-20-edited.jpg" alt="" class="wp-image-835" width="84%" /></figure></div>
</div>



<div class="wp-block-column" style="width:50%;>
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-46-26-edited-550x1024.jpg" alt="" class="wp-image-836" width="100%"/></figure></div>
</div>
</div>

 

അറബി ഭാഷയിലെ ശരിബ എന്ന വാക്കിൽ നിന്നാണ് മഷ്റബിയ്യയുടെ വ്യുൽപത്തിയെന്ന് ചരിത്രകാരന്മാർ നിരീക്ഷിക്കുന്നു. പതിനെട്ട് പത്തൊമ്പത് നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ ഉഷ്ണമേഖല നിവാസികൾ കുടിവെള്ളം നിറച്ച മൺകൂജകൾ തണുപ്പിക്കാനായി വെച്ചിരുന്ന, പ്രത്യേക രീതിയിൽ സുഷിരങ്ങളിട്ട മരനിർമ്മിതമായ ചട്ടക്കൂടോടെയുള്ള (Wooden Frame) സ്ഥലത്തെയാണ് മഷ്റബിയ്യ എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നത്. അതും പ്രസ്തുത വാസ്തു വിദ്യയും തമ്മിലുള്ള സാമ്യതകൾ ആ നാമകരണത്തെ സാധൂകരിക്കുന്നു.

 

ഇസ്ലാമിക വാസ്തു വിദ്യയുടെ ഏറ്റവും പരമ്പരാഗത ഘടകങ്ങളിലൊന്നായി മഷ്റബിയ്യ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. വിശിഷ്ടവും സങ്കീർണ്ണവുമായ ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങൾ മരത്തിലോ മാർബിളിലോ കൊത്തിയെടുത്തുള്ള (Latticework) താരതമ്യേന വലിപ്പമുള്ള ജനവാതിലു (Window Screen) കളാണിവ. കതകുകൾക്കും ഗ്ലാസ്സുകൾക്കും പകരം തുറന്നിട്ട രീതി. പല വർണ്ണത്തിലുള്ള ഗ്ലാസുകൾ ഉപയോഗിച്ചുള്ള രീതിയും, കതകോടു കൂടിയുള്ള രീതിയും ഇതിലുണ്ട്. കലാപരമായ സൗന്ദര്യത്തിനും അലങ്കാര ധർമ്മങ്ങൾക്കും (Decorative Role) പുറമേ മറ്റു പല അനിവാര്യതകളെയും തൃപ്തിപ്പെടുത്താൻ മഷ്റബിയ്യക്കാകുന്നു.

 

മതിയായ വായു സഞ്ചാരം സാധ്യമാക്കുന്നു, അകത്ത് സുഖകരമായ ഊഷ്മാവ് നിലനിർത്തുന്നു, സൂര്യപ്രകാശം കടത്തിവിടുക വഴി പകൽസമയം വീടിനകം വെളിച്ചമുള്ളതാക്കുന്നു (Passage of Ambient Light), അകത്തെ സ്വകാര്യത സൂക്ഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം (Visual Privacy) പുറം കാഴ്ച യഥേഷ്ടം സാധ്യമാക്കുന്നു (Visual Permiability) എന്നിവ ഇതിൻ്റെ മെച്ചങ്ങളാണ്. ആളുകളുടെ സാമൂഹികവും, മാനസികവും, പാരിസ്ഥിതികവും, മതപരവുമായ ആവശ്യങ്ങളെ ഇസ്ലാമിക കല എപ്പോഴും ഉൾച്ചേർത്തിട്ടുണ്ട് എന്നിതിൽ നിന്നും മനസ്സിലാക്കാം.

 

<div class="wp-block-columns" style="display:flex; justify-content:center; gap:5px;">
<div class="wp-block-column" style="width:50%;">
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-46-11-edited-1-699x1024.jpg" alt="" class="wp-image-838" width="100%"/></figure></div>
</div>



<div class="wp-block-column" style="width:50%;">
<div class="wp-block-image is-style-default"><figure class="aligncenter size-large is-resized"><img src="https://wp.katib.in/wp-content/uploads/2023/03/photo_2023-03-05_13-45-46-edited-666x1024.jpg" alt="" class="wp-image-839" width="95.5%"/></figure></div>
</div>
</div>

 

തടി കൊണ്ടുള്ള മഷ്റബിയ്യ ജാലകങ്ങൾ ഈർപ്പം ആഗിരണം ചെയ്ത് മുറിക്കുള്ളിൽ ശീതളാന്തരീക്ഷം (Humidified Air) നിലനിർത്തുന്നു. ജാലകങ്ങൾക്ക് സമീപം വെള്ളം നിറച്ച പാത്രങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നത് തദടിസ്ഥാനത്തിലാണ്. കെട്ടിടത്തിന്റെ പരിസരത്തെല്ലാം വരണ്ട ചൂടുപിടിച്ച കാലാവസ്ഥയാണെങ്കിൽ പോലും മഷ്റബിയ്യ വഴി കെട്ടിടത്തിനകത്ത് പുറമേ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി സുഖപ്രദമായ കാലാവസ്ഥ (Microclimate) സൃഷ്ടിച്ചെടുക്കാനാകുന്നു. അങ്ങനെയെങ്കിൽ തന്നെ പുറത്തെ അന്തരീക്ഷത്തിലേതുപോലെതന്നെ മതിയായ കാറ്റും വെളിച്ചവും സൗകര്യപ്രദമായ അളവിൽ അകത്തും നിലനിർത്താനും (Outdoor Inspired Indoor Spaces) സഹായിക്കുന്നു.

 

മഷ്റബിയ്യ രീതിയുടെ മേൽപ്പറഞ്ഞ മെച്ചങ്ങളും കലാപരമായ സൗന്ദര്യവും കുറഞ്ഞ ചെലവുമെല്ലാം നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കിപ്പുറവും അതിൻ്റ ഖ്യാതി കെടാതെ സൂക്ഷിക്കുന്നു. രാജകീയ പ്രൗഢിയുള്ള ഈ വാസ്തു രീതിക്ക് ഇന്നും അറബ് രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രിയമേറെയാണ്. താരതമ്യേന ചൂട് കൂടിയ പ്രദേശങ്ങളായ മിഡിൽ ഈസ്റ്റ്, ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളിലും ഇന്ത്യയിലെ രാജസ്ഥാനിലും വരെ ഈ രീതി ഇന്നും വ്യാപകമായിട്ടുണ്ട്. എ. ഡി 859 ൽ സ്ഥാപിതമായ മൊറോക്കോയിലെ ഖറവിയ്യിൻ സർവകലാശാല കെട്ടിടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടെ ആധുനിക മസ്ജിദുകളിൽ വരെ കാലഭേദമന്യേ മഷ്റബിയ്യ ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. വാസ്തുവിദ്യക്ക് പുറമേ ഫാഷൻ, ജ്വല്ലറി രംഗങ്ങളിലും ഇൻറീരിയർ ഡിസൈനിങ്ങിലുമടക്കം ഇന്ന് മഷ്റബിയ്യക്ക് ഇടമുണ്ട്. മെറ്റീരിയലിലും നിർമ്മാണ രീതിയിലുമുള്ള ചെറിയ തോതിലുള്ള പരിണാമങ്ങളോടുകൂടി മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ നിന്നും ഉയർന്നു വന്ന് ആധുനികതയോളം വളർന്ന് ഇന്നും ആവശ്യക്കാരുടെ പ്രിയപ്പെട്ട രീതികളിൽ ഒന്നായി മഷ്റബിയ്യ തുടരുന്നു.

KATIB

Articles

Fictions

Podcasts

Podcasts